CÁCH TẠO BẢNG THUẬT NGỮ ĐỂ DỊCH HIỆU QUẢ

Item: CÁCH TẠO BẢNG THUẬT NGỮ ĐỂ DỊCH HIỆU QUẢ
Rating: 5
Author: Lê Thị Thuý

Thật không quá lời khi nói rằng “bảng thuật ngữ” là điều không thể thiếu để dịch hiệu quả và có chất lượng cao. Đặc biệt, khi xử lý các tài liệu kỹ thuật chẳng hạn, cần có sự thống nhất về nghĩa cho các thuật ngữ có nhiều nghĩa, nếu không thống nhất có thể gây hiểu lầm cho người đọc. Sự hiểu lầm này có thể gây ra thiệt hại cho những người đọc văn bản đó và mua sản phẩm. Để tránh những rủi ro như vậy, việc tạo “bảng thuật ngữ” cho các từ vựng và thuật ngữ thường được sử dụng trong một lĩnh vực nhất định là cần thiết và hiệu quả, vì có thể giảm được thời gian kiểm chứng.

Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giải thích chi tiết về những điểm lưu ý khi tạo “bảng thuật ngữ” cần thiết để dịch thuật được hiệu quả.

Vai trò của bảng thuật ngữ trong dịch thuật

Việc đánh giá chất lượng của một bản dịch hiện nay vô cùng khó khăn vì một số yếu tố phụ thuộc vào thị hiếu của khách hàng. Theo Liên đoàn Dịch thuật Nhật Bản (JTF), không có tiêu chuẩn cố định để đánh giá, và không có “thước đo” rõ ràng.

Tuy nhiên, các lỗi như dịch sai, dịch sót, không thống nhất trong cách diễn đạt và thuật ngữ được đánh giá là những lỗi chất lượng mà ai cũng có thể đánh giá một cách khách quan và những lỗi này sẽ làm giảm chất lượng của bản dịch. Ví dụ, khi dịch các tài liệu quan trọng trong các hoạt động của công ty, chẳng hạn như sổ tay hướng dẫn, hợp đồng, bằng sáng chế và thông cáo báo chí, v.v điều quan trọng là cách diễn đạt và thuật ngữ phải thống nhất.

Công việc dịch thuật thường được đảm nhận bởi nhiều người và tài liệu có thể được cập nhật hoặc bổ sung một phần vì vậy điều quan trọng là phải giảm tối thiểu rủi ro sai sót vì việc thống nhất thuật ngữ đòi hỏi nhiều công sức hơn so với tưởng tượng.

Vì vậy điều hữu ích là có “bảng thuật ngữ” – một tài liệu tổng hợp các từ vựng và thuật ngữ được sử dụng trong một lĩnh vực nhất định. Trong bảng thuật ngữ dùng để dịch, hãy viết những thuật ngữ đặc biệt như thuật ngữ ngành, biệt ngữ, chữ viết tắt, v.v. và những thuật ngữ mà bạn muốn sử dụng chúng một cách cố định.

Với “bảng thuật ngữ”, ngay cả khi nhiều người cùng thực hiện một bản dịch, thì bản dịch cũng sẽ có cảm giác thống nhất và dễ đọc hơn.

Nâng cao độ tin cậy của tài liệu

“Bảng thuật ngữ” là một công cụ có vai trò giúp dịch giả tránh được rủi ro bằng cách thống nhất các danh từ riêng. Ví dụ, nếu dịch giả sử dụng sai danh xưng thì sẽ có nguy cơ gây tổn hại đến trải nghiệm người dùng, mức độ uy tín của công ty và tính bảo mật.

Gần đây, công cụ dịch thuật thông minh điển hình như Google Dịch đang tăng lên, nhưng nó có một điểm yếu trong việc dịch các danh từ riêng như tên sản phẩm.

Nếu bạn có trang bị “bảng thuật ngữ”, bạn sẽ có thể cải thiện độ chính xác của bản dịch tự động ngay cả khi bạn sử dụng công cụ dịch thuật thông minh

Ưu điểm của việc tạo bảng thuật ngữ

Ngoài những ưu điểm như đã nói ở trên là nâng cao chất lượng bản dịch và tính thống nhất của thuật ngữ, một lợi ích khác của việc tạo bảng thuật ngữ đó là làm giảm thời gian và chi phí dịch thuật.

Nếu không có bảng thuật ngữ, dịch giả sẽ phải tốn công sức vào những công việc như xác nhận, kiểm chứng, chỉnh lí, v.v. Tuy nhiên, bảng thuật ngữ cũng chỉ giúp dịch giả dễ dàng xử lý các thuật ngữ nhất định chỉ được sử dụng trong một công ty, cải thiện hiệu quả dịch.

Các điểm cần lưu ý khi tạo bảng thuật ngữ

Khi tạo bảng thuật ngữ, bước đầu tiên là chọn các thuật ngữ để đưa vào bảng thuật ngữ.

Điều quan trọng là phải chỉ định trường của tài liệu, vì ký hiệu sẽ thay đổi tùy thuộc vào mục đích sử dụng và trường của tài liệu, và về nguyên tắc thì các từ trong bảng thuật ngữ phải được dịch chính xác như chúng xuất hiện trong bảng thuật ngữ.

Có thể thống nhất ký hiệu thuật ngữ bằng cách sử dụng một bản dịch duy nhất cho một vấn đề. Để tránh các bản dịch trùng lặp cùng một nội dung, hãy sử dụng Excel để kiểm tra các bản dịch.

Lưu ý thứ 1: Xác định các quy tắc cho ký hiệu chuẩn

Khi đã xác định được lĩnh vực và mục đích, bạn có thể lưu lại dần dần những ký hiệu chuẩn của thuật ngữ.

Tùy vào lĩnh vực, mà có những bảng thuật ngữ song ngữ của Hiệp hội doanh nghiệp được bày bán, vì vậy bạn nên tham khảo. Ngoài ra bạn cũng có thể chọn các thuật ngữ quan trọng từ các file đã được dịch trước đó.

Xin lưu ý rằng nếu không có quy tắc ký hiệu chuẩn cho các thuật ngữ, thì sẽ không thể thống nhất các ký hiệu. Điều quan trọng là phải quyết định các quy tắc ký hiệu chuẩn, chẳng hạn như thêm hoặc không thêm các kí hiệu trường âm trong ký hiệu Katakana.

Lưu ý thứ 2: Không đăng ký cho động từ

Sẽ an toàn hơn nếu không đăng ký các động từ, vì việc giới hạn dịch động từ có thể dẫn đến các liên kết của từ không được tự nhiên. Ngay cả khi văn bản nguồn là một động từ, thì cũng không nhất thiết phải dịch thành động từ, vì việc chỉ định ký hiệu, ngược lại có thể làm giảm chất lượng của bản dịch.

Lưu ý thứ 3: Cung cấp các giải thích bổ sung

Vì có những trường hợp sử dụng nhiều bản dịch cho một văn bản nguồn duy nhất, nên cần phải thiết lập các quy tắc. Ví dụ, trong sách hướng dẫn phần mềm dành cho ngành tài chính, bản dịch của từ “default” có thể là “giá trị mặc định”, “cài đặt ban đầu” hoặc “mặc định (default)”, tùy theo tình huống.

Các quy tắc phải được thiết lập ví dụ như cách dịch cùng một thuật ngữ trong các trường hợp khác nhau. Vì lý do này, điều quan trọng là phải thêm các giải thích bổ sung vào bảng thuật ngữ trong phần nhận xét hoặc ghi chú. Sẽ hiệu quả khi xác định “khi nào và trong những trường hợp nào cần dịch thuật ngữ nguồn” và đưa các giải thích và ví dụ về trường hợp cụ thể vào bảng thuật ngữ làm thông tin bổ sung.

Như đã đề cập trước đó, có thể nhiều người cùng dịch trên một tài liệu hoặc cập nhật và bổ sung các phần sau khi dịch.

Nếu không có quy định rõ ràng thì sẽ xảy ra sự khác biệt trong cách dịch vì vậy bảng thuật ngữ có thể giúp giảm thiểu rủi ro.

Lưu ý thứ 4: Cập nhật định kì

Điều quan trọng là phải cập nhật bảng thuật ngữ của bạn một cách định kì để nó luôn trong tình trạng mới nhất. Hãy rõ ràng về thời điểm cập nhật bảng thuật ngữ để giữ nó luôn trong tình trạng mới nhất.