Chủ nghĩa tối giản như một lối sống: Điểm chung giữa lối sống truyền thống của Nhật Bản và chủ nghĩa tối giản hiện đại.

1. Mở đầu: Chủ nghĩa tối giản vượt ra ngoài thiết kế

Chủ nghĩa tối giản, từng được chú ý như một trào lưu thiết kế trong thế kỷ 20, gần đây đã mở rộng thành một phong cách sống “sống giàu có hơn với ít đồ đạc”. Qua mạng xã hội và sách vở, hình ảnh những người được gọi là “minimalist” – người tối giản – giảm thiểu tối đa nội thất, quần áo và vật dụng hằng ngày để tìm lại sự yên bình trong tâm hồn và xác định điều gì thực sự quan trọng trong cuộc sống – đang thu hút sự chú ý toàn cầu.
Trong đó, có nhiều điều chúng ta có thể học từ lối sống truyền thống của người Nhật. Trong văn hóa dân gian thời Edo, người ta sống trong không gian chật hẹp với số lượng đồ đạc tối thiểu, còn trong thế giới trà đạo, tinh thần “nhất khí nhất cảnh” đã nuôi dưỡng tư duy lựa chọn và sử dụng dụng cụ một cách có chọn lọc. Bài viết này sẽ phân tích cách mà lối sống “ít sở hữu” truyền thống của Nhật Bản đã kết nối với phong trào tối giản hiện đại như thế nào.

2. Sự giản dị trong lối sống truyền thống Nhật Bản

Văn hóa dân gian thời Edo
Trong thời kỳ Edo (thế kỷ 17–19), người dân thường sống trong những không gian rất hạn chế như nhà trọ (nagaya) và chỉ sở hữu tối thiểu các vật dụng cần thiết. Nệm ngủ được trải ra vào ban đêm và cất vào tủ vào buổi sáng, bữa ăn cũng được chuẩn bị với các dụng cụ đơn giản như khay và bát, giúp cuộc sống hàng ngày diễn ra gọn gàng, đơn giản.
Ngoài ra, người dân thời ấy thực hành tinh thần “mottainai” (tiếc của) rất nghiêm ngặt – sửa đồ hỏng để tiếp tục sử dụng, quần áo thì may sửa hoặc trao đổi đồ cũ. Trong thời đại không có sản xuất hàng loạt, đây là phương thức sống hiển nhiên, nhưng nhìn từ hiện đại, có thể xem là một phần của xã hội tuần hoàn ít tác động đến môi trường.
Tinh thần “tối giản cần thiết” từ trà đạo
Trà đạo chỉ sử dụng số lượng tối thiểu các dụng cụ, và mỗi món đồ đều mang ý nghĩa sâu sắc. Trong phòng trà, chỉ có những vật như cuộn thư pháp, bình hoa, dụng cụ pha trà – và việc chọn lựa sao cho phù hợp với mùa hoặc khách mời chính là tài năng của trà nhân.
Tư duy “thay vì sở hữu nhiều, hãy sử dụng khéo léo những gì đã chọn lọc” này rất tương đồng với quan điểm của người tối giản hiện đại: “sử dụng cẩn thận đồ đạc ít ỏi” và “sử dụng một món đồ cho nhiều mục đích”.

3. Phong trào tối giản hiện đại

Chủ nghĩa tối giản như một trào lưu toàn cầu
Phong trào sống “không sở hữu nhiều” có thể thấy từ các văn hóa hippie hay du lịch ba lô ở bờ Tây nước Mỹ trong thập niên 1960–70. Tuy nhiên, hiện nay, do mạng xã hội phát triển và làn sóng phản kháng xã hội tiêu dùng, ngày càng nhiều người tự nhận mình là minimalist.
Họ chia sẻ lối sống qua blog, YouTube hay Instagram – trong đó căn phòng gần như không có nội thất, tủ đồ chỉ gồm vài bộ đồ đen trắng cơ bản – thu hút sự đồng cảm mạnh mẽ. Quan niệm “giảm đồ đạc thì tinh thần phong phú hơn” đang lan rộng trên toàn thế giới.
Ảnh hưởng từ chủ nghĩa tối giản Nhật Bản
Tại Nhật, hiện tượng như “phương pháp dọn dẹp truyền cảm hứng” của KonMari (Marie Kondo) hay phong trào “Danshari” đã gây ảnh hưởng lớn và được giới thiệu nhiều trên truyền hình, sách báo cho người nước ngoài. Sách của các minimalist Nhật Bản như Sasaki Fumio cũng được dịch ra nhiều thứ tiếng.
Nhờ vậy, lối sống “nhẹ nhàng trong không gian nhỏ của người Nhật” đã thu hút sự chú ý toàn cầu, củng cố hình ảnh “người Nhật sống ít đồ mà vẫn phong phú”, có liên quan đến tinh thần wabi-sabi hay thiền. Quan tâm đến tối giản kiểu Nhật ngày càng gia tăng.

4. Điểm chung giữa lối sống truyền thống Nhật Bản và minimalist hiện đại

Không gian linh hoạt, dễ di chuyển
Người tối giản hiện đại nói rằng việc giữ cho sàn nhà trống bằng cách tối thiểu hóa nội thất giúp dọn dẹp, thay đổi dễ dàng và giảm căng thẳng. Ở Nhật xưa, khi cất chăn đệm, sàn phòng tatami cũng được sử dụng linh hoạt như vậy – làm cho lối sống trở nên mở rộng và tự do hơn.
Trong văn hóa Edo, việc giấu đồ khi có khách là điều hiển nhiên. Tư duy “chỉ lấy ra khi cần thiết” cũng chính là điểm tương đồng với suy nghĩ của minimalist hiện đại: “dụng cụ chỉ nên sử dụng đúng lúc, còn lại thì cất gọn”.
Không ngại sửa chữa và tái sử dụng
Minimalist thường chia sẻ rằng việc giảm đồ khiến họ quý trọng đồ đạc hơn và có động lực sửa chữa để dùng lâu dài. Trong truyền thống Nhật, văn hóa như sửa kimono hay “kintsugi” (sửa gốm bằng vàng) cũng rất phát triển.

Kintsugi: dùng sơn và bột vàng để gắn lại gốm vỡ, tôn vinh vết nứt như một vẻ đẹp.
May sửa quần áo, tái sử dụng đồ cũ trong cuộc sống hàng ngày.

Tư duy “thưởng thức việc sửa chữa” rất phù hợp với chủ nghĩa tối giản – giữ ít đồ nhưng chăm sóc kỹ để sử dụng lâu dài, mang lại cuộc sống thoải mái hơn.
Ý thức về mùa và lễ nghi
Lối sống truyền thống Nhật chú trọng đến sự thay đổi mùa – ví dụ như “koromogae” (thay quần áo theo mùa), là việc lưu trữ đồ không cần dùng tạm thời và sử dụng hiệu quả những gì cần thiết. Đây là hình mẫu cho lối sống tối giản hiện đại.
Người tối giản hiện nay cũng áp dụng lối sống này – bỏ bớt đồ không dùng theo mùa, thuê hoặc chia sẻ đồ đạc tạm thời – để giữ cho nhịp sống nhẹ nhàng và hiệu quả. Điều này cũng tương đồng với trí tuệ dân gian Edo.

5. Trải nghiệm “Zen retreat” và chùa nghỉ – Góc nhìn của người nước ngoài

Sức hút của retreat trong chùa thiền
Gần đây, các chương trình retreat ở chùa thiền (Zen) dành cho du khách nước ngoài trở nên phổ biến. Ngủ trên tatami, ngồi thiền buổi sáng, ăn cơm đạm bạc và tắt điện thoại, tránh internet – những trải nghiệm này gây ấn tượng mạnh với người sống căng thẳng nơi đô thị.
Việc cảm nhận “đầu óc trở nên sáng suốt khi sống trong môi trường ít vật chất, ít thông tin” có liên hệ trực tiếp với tư tưởng tối giản. Có nhiều người sau trải nghiệm này đã giảm bớt đồ đạc và bắt đầu cuộc sống nhẹ nhàng hơn.
Chùa nghỉ và du lịch bền vững
Tại các nơi như Koyasan hay Hieizan, khách có thể ở trong phòng tu hành đơn giản và ăn món ăn chay – nơi đây mang đến cơ hội nhận thức lại giá trị cuộc sống không phụ thuộc vào vật chất. Những trải nghiệm đó được xem là một hình thức du lịch bền vững đang thu hút sự chú ý.
Không có khách sạn sang trọng hay buffet xa hoa – chỉ có tiện nghi tối thiểu và sự yên tĩnh. Chính sự giản dị này lại giúp tâm trí được làm mới – rất tương đồng với tư tưởng minimalist: “ít đồ nhưng tâm hồn phong phú hơn”.

6. Kết luận: Chủ nghĩa tối giản hiện đại là sự tái khám phá truyền thống Nhật Bản?

Rõ ràng, như nhiều minimalist nước ngoài chia sẻ rằng họ bị cuốn hút bởi văn hóa Nhật và bắt đầu giảm đồ đạc, sử dụng đồ chất lượng lâu dài – tư tưởng truyền thống Nhật Bản đang ảnh hưởng mạnh mẽ đến chủ nghĩa tối giản toàn cầu.
Vốn đã được nuôi dưỡng trong những không gian nhỏ, sự chuyển mùa, trà đạo và tinh thần thiền – lối sống Nhật đang được tái đánh giá như một “phương thuốc” cho thời đại quá tải thông tin và tiêu dùng quá mức.
Việc “giảm đồ đạc” không chỉ mang tính hợp lý về kinh tế, mà còn được công nhận như một phương pháp giải phóng tinh thần. Khi nhìn lại lịch sử Nhật Bản – một nền văn hóa đã vun đắp lối sống đơn giản trong nhiều thế kỷ – thì việc nó trở thành tâm điểm trong xã hội toàn cầu thế kỷ 21 là điều tất yếu.