HỆ THỐNG GIÁO DỤC TẠI NHẬT BẢN

Hệ thống giáo dục của Nhật Bản nổi tiếng thế giới về chất lượng cao.
Được hỗ trợ bởi các tiêu chuẩn nghiêm ngặt và chương trình giảng dạy thống nhất, hệ thống này nhằm mục đích trang bị cho học sinh những kỹ năng đạt được các tiêu chuẩn cao về thành tích học tập và xã hội.
Tuy nhiên, theo thời gian, những nhu cầu mới về giáo dục đã nảy sinh, đòi hỏi phải cung cấp nền giáo dục vượt ra ngoài khuôn khổ truyền thống.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu hơn vào chi tiết về hệ thống giáo dục của Nhật Bản, các đặc điểm, những thách thức mà hệ thống này phải đối mặt, mối quan hệ của hệ thống này với xã hội và vị trí của hệ thống này trong bối cảnh quốc tế.

Cơ sở của Hệ thống Giáo dục

Ở Nhật Bản, giống như nhiều quốc gia phát triển khác, tổng cộng có chín năm giáo dục bắt buộc: sáu năm tiểu học và ba năm trung học cơ sở. Giai đoạn này nhằm mục đích dạy học sinh đọc, viết, số học, cũng như các quy tắc xã hội và đạo đức cơ bản.
Sau khi hoàn thành giáo dục bắt buộc, sẽ có con đường học lên bậc giáo dục đại học (3 năm), nhưng việc học lên bậc giáo dục đại học không phải là bắt buộc. Mặc dù vậy, nhiều học sinh Nhật Bản – khoảng 98% – vẫn chọn học tiếp trung học phổ thông và sau đó học lên các cơ sở giáo dục đại học. Tỷ lệ tiến bộ cao trong giáo dục đại học cho thấy giá trị của giáo dục trong xã hội Nhật Bản và tác động to lớn của nó đến tương lai của mỗi cá nhân.
Ngoài ra, đối với tất cả các trường học, bao gồm trường mẫu giáo, trường tiểu học, trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường đại học, đều có trường “công”, trường “tỉnh”, trường “thủ đô” và trường “thành phố” do chính quyền quốc gia hoặc địa phương điều hành, cũng như trường “tư thục”, chủ yếu do các tập đoàn trường học điều hành.
Có nhiều điểm khác biệt giữa hai loại này, nhưng điểm khác biệt lớn nhất là chi phí.
Các trường công thường có mức học phí thấp hơn và chi phí cho các sự kiện của trường như chuyến tham quan thực tế và dã ngoại cũng tương đối rẻ. Thay vào đó, các chuyến đi thường diễn ra trong nước hoặc ở những địa điểm quen thuộc.
Đối với trường tư, học phí và các chi phí khác có xu hướng cao, nhưng một số trường cung cấp những trải nghiệm khác biệt so với các trường công thông thường, chẳng hạn như các chuyến đi dã ngoại của trường.

Về cuộc sống ở trường

Ở các trường tiểu học, trọng tâm không chỉ nằm ở giáo dục mà còn ở việc bồi dưỡng hành vi và tinh thần tương đối tự do, bao gồm cả việc rèn luyện thể chất và giao tiếp với người khác.
Ở trường trung học cơ sở và giáo dục đại học, thường có những quy định và quy tắc nghiêm ngặt về đời sống học đường, chẳng hạn như mặc đồng phục, màu tóc và trang điểm. Ngoài ra còn chú trọng hơn vào sự hợp tác và hoạt động nhóm giữa sinh viên.
Ngoài ra, học sinh thường ăn “bữa trưa học đường” vào giờ ăn trưa ở các trường tiểu học và trung học cơ sở.
Họ có chuyên gia dinh dưỡng tận tâm cung cấp chế độ ăn uống cân bằng cần thiết cho sự tăng trưởng.
Nhà trường cũng có quy định về việc lấy mẫu thực phẩm. Người đứng đầu nhà trường sẽ ăn trưa trước khi học sinh ăn 30 phút để kiểm tra xem bữa trưa có chứa bất kỳ chất nào có hại cho cơ thể con người không và đã được hâm nóng đúng cách chưa.
Bằng cách này, học sinh sẽ có thể tiêu thụ những bữa ăn an toàn hơn, cân bằng dinh dưỡng hơn và chất lượng hơn.
Vào thời điểm này, học sinh thường thay phiên nhau phục vụ và dọn dẹp bữa trưa, cũng như vệ sinh lớp học hàng ngày.
Trong quá trình này, có thể hình thành nên “tính Nhật Bản” như cách cư xử đúng mực trong các hoạt động nhóm và tinh thần thỏa hiệp.

Một cái nhìn sâu sắc vào hệ thống giáo dục

Hệ thống giáo dục bắt buộc của Nhật Bản có một số tiêu chuẩn nghiêm ngặt nhất trên thế giới.
Ở trường tiểu học, học sinh được học các môn cơ bản như tiếng Nhật, toán, khoa học, nghiên cứu xã hội, âm nhạc, giáo dục thể chất và nghệ thuật. Từ giai đoạn này trở đi, học sinh bắt đầu học được tầm quan trọng của việc thể hiện bản thân và hiểu biết học thuật cơ bản. Ở trường trung học, các môn học này được phát triển sâu hơn và có thêm tiếng Anh. Trong thời gian này, học sinh sẽ xây dựng nền tảng để phát triển tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề.
(Những năm gần đây, cũng có nhiều nơi cho học sinh học tiếng Anh và kiến thức CNTT từ bậc tiểu học trở đi.)
Ngoài ra còn có nhiều cơ hội thường xuyên để tham gia các chuyến đi thực tế, hoạt động tình nguyện và trải nghiệm làm việc. Thông qua tương tác với xã hội ở đây, học sinh sẽ có được khả năng xem xét mọi thứ từ nhiều góc độ khác nhau.
Ở trường trung học, học sinh được hưởng cả giáo dục phổ thông và giáo dục chuyên ngành. Nhiều trường trung học được chia thành các khóa học nghệ thuật và khoa học, cho phép học sinh lựa chọn các môn học phù hợp với sở thích và nghề nghiệp tương lai của mình. Ở giai đoạn này, sinh viên sẽ phát triển thêm khả năng học tập độc lập và chuẩn bị cho việc học lên đại học hoặc cao đẳng.

Sự phát triển của phương pháp giảng dạy

Theo truyền thống, các bài học nhóm đã trở thành chuẩn mực ở các trường học Nhật Bản, với các lớp học thường có khoảng 20 đến 40 học sinh học cùng một tài liệu cùng một lúc.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, phương pháp giảng dạy tiếng Nhật đã có sự phát triển đáng kể, từ hình thức học tập chủ động và lớp học đảo ngược sang hình thức học tập theo dự án. Những phương pháp giảng dạy mới này khuyến khích học sinh trở thành người học chủ động thay vì thụ động và bồi dưỡng kỹ năng tìm tòi và tư duy phản biện. Ví dụ, trong học tập theo dự án, học sinh làm việc theo dự án dựa trên các vấn đề thực tế, cùng nhau hợp tác trong quá trình này để tìm ra giải pháp cho các vấn đề.

Đặc điểm và thách thức của giáo dục

Một trong những đặc điểm nổi bật nhất của hệ thống giáo dục Nhật Bản là sự tồn tại của chương trình giảng dạy tập trung.
Các hướng dẫn nghiêm ngặt do Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ đặt ra đảm bảo giáo dục đồng đều được cung cấp ở các trường học trên cả nước. Mặc dù hệ thống này rất tuyệt vời vì nó cung cấp nền giáo dục bình đẳng, tức là cơ hội giáo dục như nhau cho tất cả học sinh, nhưng nó cũng có nhược điểm là hạn chế tính đa dạng của nội dung giáo dục giữa các khu vực và trường học.
Nền giáo dục Nhật Bản cũng được đặc trưng bởi sự cạnh tranh khốc liệt, được gọi là “cuộc chiến thi tuyển sinh”.
Kỳ thi tuyển sinh thường được tổ chức khi vào trường trung học, nhưng những học sinh muốn có phương pháp hoặc môi trường giáo dục độc đáo hơn có thể mong muốn vào trường tư từ cấp tiểu học hoặc trung học cơ sở.
Để được nhận vào các trường tư thục này, học sinh thường phải trải qua kỳ thi tuyển sinh ở cả bậc tiểu học và trung học cơ sở.
Những học sinh muốn vào những trường danh tiếng phải đối mặt với kỳ thi tuyển sinh cực kỳ khó khăn. Môi trường này gây áp lực quá mức cho học sinh và đôi khi có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và đời sống xã hội của các em.
Ngoài ra, về nội dung giáo dục, theo truyền thống, trọng tâm vẫn là nhồi nhét kiến thức, nhưng cần phải chuyển sang nền giáo dục khuyến khích sự sáng tạo và tư duy độc lập. Trước tình hình này, Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ đang thúc đẩy việc đưa ra các phương pháp giáo dục mới khuyến khích học sinh chủ động trong quá trình học tập, chẳng hạn như học tập chủ động và học tập giải quyết vấn đề.

Mối quan hệ với xã hội

Hệ thống giáo dục Nhật Bản được coi là bước đi quan trọng trong việc chuẩn bị cho sinh viên những công việc tốt trong tương lai. Trên thực tế, trong các buổi phỏng vấn xin việc, nhiều công ty rất coi trọng trình độ học vấn cao nhất. Việc vào một trường đại học tốt được coi là con đường tắt để có được một công việc tốt và đối với nhiều sinh viên cùng gia đình, việc học lên cao là mục tiêu quan trọng. Trong bối cảnh này, sinh viên phải chăm chỉ học tập và dành nhiều thời gian để chuẩn bị cho kỳ thi tuyển sinh.
Trường học cũng là nơi học sinh có thể phát triển thành thành viên của xã hội.
Hội đồng sinh viên và câu lạc bộ dạy cho sinh viên những kỹ năng quan trọng mà chương trình học không thể dạy được, chẳng hạn như khả năng lãnh đạo, làm việc nhóm và trách nhiệm.
Hơn nữa, trường học không chỉ là cơ sở giáo dục mà còn đóng vai trò là trái tim của cộng đồng địa phương. Thông qua sự tham gia tích cực của trường vào các sự kiện và hoạt động địa phương, học sinh có cơ hội phát triển mối quan hệ chặt chẽ với cộng đồng địa phương. Ngoài ra, các chương trình tình nguyện và thực tập của chúng tôi hợp tác với cộng đồng địa phương mang đến cho sinh viên cơ hội cống hiến cho xã hội và tích lũy kinh nghiệm làm việc. Những trải nghiệm như vậy góp phần vào sự phát triển xã hội của sinh viên và tăng cường mối quan hệ cộng đồng.

Hỗ trợ trẻ em nước ngoài tại các trường học Nhật Bản

Tiếng Nhật là ngôn ngữ giảng dạy chính thức tại các trường công lập ở Nhật Bản. Tuy nhiên, một số trường cung cấp chương trình hỗ trợ tiếng Nhật bổ sung cho những trẻ em không nói tiếng Nhật là ngôn ngữ đầu tiên. Điều này có thể bao gồm việc cung cấp các lớp học đặc biệt để học tiếng Nhật và hướng dẫn bổ sung về ngôn ngữ này. Sự hỗ trợ này có tác dụng rất lớn trong việc giúp con bạn hiểu nội dung bài học và giao tiếp với các bạn cùng lớp.
Như đã đề cập trước đó, trường học Nhật Bản có nền văn hóa coi trọng phép xã giao và quy tắc.
Để thích nghi với môi trường mới, bạn cần hiểu và tôn trọng các chuẩn mực xã hội và trường học này. Ở nhiều trường, giáo viên và bạn học luôn sẵn sàng giúp đỡ trẻ em nước ngoài hòa nhập với văn hóa Nhật Bản. Ngoài ra, ngày càng nhiều trường học thúc đẩy chương trình giáo dục giúp học sinh hiểu và tôn trọng các nền văn hóa khác nhau.
Ngoài ra, trẻ em Nhật Bản, bất kể quốc tịch nào, đều coi sự xuất hiện của bạn học mới là một sự kiện tích cực và vui vẻ. Sinh viên không chỉ có thể kết bạn trong lớp mà còn có cơ hội kết bạn nhiều hơn bằng cách tích cực tham gia các hoạt động câu lạc bộ và sự kiện địa phương.
Trong những năm gần đây, có rất nhiều học sinh lai nhập học tại các trường học ở Nhật Bản, và mặc dù rào cản ngôn ngữ có thể khiến các em gặp khó khăn trong các lớp học, nhưng các em không cần phải quá lo lắng về việc kết bạn.

Góc nhìn quốc tế

Trong các đánh giá quốc tế, hệ thống giáo dục của Nhật Bản được đánh giá cao về chất lượng giáo dục cơ bản.
Chúng tôi sẽ giải thích từ nhiều góc độ khác nhau.
PISA (Chương trình đánh giá học sinh quốc tế)
PISA là cuộc khảo sát quốc tế được Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) tiến hành ba năm một lần. Chương trình sẽ đánh giá trình độ đọc hiểu, toán học và khoa học của học sinh 15 tuổi và cho phép phân tích so sánh các hệ thống giáo dục ở các quốc gia thành viên và không phải thành viên.
Trong PISA, Nhật Bản đạt điểm cao ở mọi lĩnh vực về đọc hiểu, toán học và khoa học, và đạt kết quả đẳng cấp thế giới về khoa học nói riêng. Điều này cho thấy hệ thống giáo dục của Nhật Bản dẫn đầu thế giới về năng lực học thuật cơ bản và phản ánh thực tế rằng học sinh đang nhận được nền giáo dục hiệu quả trong việc bồi dưỡng tư duy logic và phân tích.
TIMSS (Xu hướng nghiên cứu về giáo dục khoa học và toán học quốc tế)
TIMSS là cuộc khảo sát kết quả học tập quốc tế được tiến hành bốn năm một lần, tập trung vào toán học và khoa học. Nhật Bản luôn đạt được kết quả cao trong cuộc khảo sát này và nền giáo dục khoa học của nước này nói riêng được xếp hạng là một trong những nền giáo dục tốt nhất thế giới. Điều này phản ánh sự nhấn mạnh mạnh mẽ mà hệ thống giáo dục Nhật Bản đặt vào giáo dục khoa học cơ bản và toán học. Tuy nhiên, kết quả TIMSS cũng chỉ ra tầm quan trọng của tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề của học sinh, đòi hỏi việc học không chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ kiến thức.
Triển vọng Kỹ năng của OECD
Báo cáo Triển vọng Kỹ năng do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) công bố cung cấp góc nhìn so sánh quốc tế về kỹ năng của người lớn và việc sử dụng chúng tại nơi làm việc. Cuộc khảo sát đánh giá các kỹ năng cơ bản cần có tại nơi làm việc, bao gồm khả năng đọc hiểu, khả năng toán học và kỹ năng giải quyết vấn đề. Nhật Bản đạt điểm cao về những kỹ năng này, trong đó trình độ kỹ năng của người lớn tuổi nói riêng cao hơn so với người trẻ tuổi. Điều này cho thấy nỗ lực thúc đẩy học tập suốt đời và sự tham gia xã hội của người cao tuổi tại Nhật Bản đang phát huy hiệu quả.
Tú tài quốc tế (IB)
Chương trình Tú tài quốc tế (IB) là chương trình giáo dục quốc tế được cung cấp tại các trường học trên toàn thế giới, tập trung vào việc thúc đẩy tư duy phản biện, hiểu biết đa văn hóa và kỹ năng học tập. Nhiều trường quốc tế và một số trường công lập ở Nhật Bản đã áp dụng chương trình IB, mang đến cho học sinh cơ hội có được góc nhìn quốc tế và kỹ năng học thuật cao. Sự lan rộng của chương trình IB là bằng chứng cho thấy nền giáo dục Nhật Bản đang phát triển để đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu và góp phần vào sự phát triển nguồn nhân lực có khả năng cạnh tranh quốc tế.

Kết luận

Hệ thống giáo dục của Nhật Bản được công nhận trên toàn thế giới về trình độ học vấn cao và tiêu chuẩn nghiêm ngặt, nhưng cần phải phát triển hơn nữa để theo kịp những thay đổi của xã hội.
Hệ thống giáo dục của Nhật Bản sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức trong tương lai, bao gồm việc nhấn mạnh vào tính cá nhân và sự sáng tạo, nỗ lực hướng tới quốc tế hóa và xóa bỏ sự chênh lệch về giáo dục. Chất lượng cao của giáo dục cơ bản, đặc biệt là giáo dục toán học và khoa học, là một trong những thế mạnh của Nhật Bản.
Tuy nhiên, cần phải có sự thay đổi trong giáo dục để bồi dưỡng các kỹ năng của thế kỷ 21 như tư duy phản biện, sáng tạo và hiểu biết đa văn hóa. Việc giới thiệu các chương trình như Tú tài quốc tế và thúc đẩy học tập suốt đời có thể là những cách hiệu quả để giải quyết những thách thức này. Cách nền giáo dục Nhật Bản phản ứng với các tiêu chuẩn và nhu cầu quốc tế này sẽ phụ thuộc vào các chính sách giáo dục trong tương lai và việc thực hiện chúng.