Hòa Mình với Văn Hóa và sự Lễ Phép ở Nhật Bản

Nhật Bản nổi tiếng với mạng lưới phức tạp của các quy ước xã hội và các quy tắc ứng xử. May mắn thay, người nước ngoài bối rối sẽ được thông cảm, nhưng nếu bạn hiểu biết về những nguyên tắc cơ bản, điều này sẽ được rất đánh giá cao – và thậm chí còn khiến mọi người kinh ngạc. Hai khía cạnh nguy hiểm nhất liên quan đến giày dép và tắm, nếu bạn làm sai, có thể gây ra sự phẫn nộ lớn.

Một số chỉ dẫn tổng quát

Nhật Bản là một xã hội có hệ thống phân cấp nghiêm ngặt, nơi đàn ông thường được ưu tiên hơn phụ nữ, vì vậy các quý cô không nên mong đợi ai đó mở cửa hoặc nhường ghế. Phân biệt đối xử giới tính phổ biến, và phụ nữ nước ngoài làm việc tại Nhật Bản có thể gặp khó khăn khi phải làm việc trong một văn hóa kinh doanh đa số là nam giới.

Chen lấn và đẩy đưa trên các tàu hoặc xe buýt đông người không phải là điều hiếm. Không bao giờ đáp trả bằng cách tỏ ra tức giận hoặc thể hiện sự hung dữ, vì điều này được cho là càng hoàn toàn bị mất mặt. Tương tự, đừng thể hiện quan điểm của bạn mạnh mẽ hoặc phản đối trực diện; nó lịch sự hơn khi nói “có lẽ” thay vì một từ “không” trực tiếp.

Ý nghĩa của “có” và “không” có thể là vấn đề, đặc biệt khi đặt câu hỏi. Ví dụ, nếu bạn nói “Bạn không thích nó?”, một câu trả lời tích cực có nghĩa là “Vâng, tôi đồng ý với bạn, tôi không thích nó”, và “Không” có nghĩa là “Không, tôi không đồng ý với bạn, tôi thích nó”. Để tránh nhầm lẫn, hãy cố gắng không đặt câu hỏi phủ định – hãy tuân thủ “Bạn thích nó?” Và nếu có ai đó dường như đang đưa ra các câu trả lời mơ hồ, đừng ép buộc quá nhiều trừ khi điều đó quan trọng. Có khả năng cao họ không muốn làm tổn thương bạn bằng cách phản đối hoặc tiết lộ một vấn đề.

Xì (hỉ) mũi công khai được coi là thô lỗ – chỉ cần khẽ khịt mũi cho đến khi bạn tìm thấy một nơi riêng tư. Cuối cùng, bạn không nên không ngồi trên đầu gối, theo kiểu Nhật, trên các thảm tatami. Đối với những người không quen với nó, điều này là cực kỳ đau đớn, và nhiều người trẻ Nhật Bản hiện nay cảm thấy không thoải mái. Nếu bạn mặc quần áo dài, ngồi xếp bằng cũng không sao; nếu không, hãy gập chân vào một bên.

Gặp gỡ và chào hỏi

Một số du khách đến Nhật Bản than phiền rằng khó gặp người dân địa phương, và điều này hoàn toàn đúng khi nhiều người Nhật lại ngại ngần với người nước ngoài, chủ yếu do sợ không thể giao tiếp được. Một vài từ tiếng Nhật sẽ giúp rất nhiều, và có nhiều cơ hội tiếp xúc khá chính thức, chẳng hạn như thông qua các Hướng dẫn thiện chí. Nếu không, hãy ghé vào một quán bar địa phương, một cửa hàng yakitori hoặc tương tự; có khả năng là một người đã tự tin hơn do rượu sẽ bắt đầu một cuộc trò chuyện.

Mỗi khi người Nhật gặp nhau, diễn ra một loạt các cúi đầu. Độ sâu chính xác của cúi đầu và thời gian giữ cho đến khi phụ thuộc vào tình hình tương quan giữa hai cá nhân. Người nước ngoài không phải cúi đầu, nhưng nó rất dễ lây nhiễm và bạn sẽ sớm thấy mình sẽ hòa theo một cách giỏi nhất. Sự chào hỏi thông thường là một gật đầu nhẹ hoặc cúi gập một nửa một cách nhanh chóng. Người Nhật quen với phong tục phương Tây có thể đề xuất bạn một cái bắt tay, trong trường hợp đó hãy đối xử nhẹ nhàng – họ sẽ không mong đợi một cái bắt tay chắc chắn.

Tên của người Nhật theo truyền thống được viết với họ trước, sau đó là tên riêng (ngoại trừ trường hợp phiên bản phương Tây trở nên nổi tiếng, chẳng hạn như Issey Miyake). Tuy nhiên, khi giao tiếp với người nước ngoài, họ có thể viết tên của họ theo cách ngược lại. Kiểm tra lại nếu bạn không chắc chắn vì khi giao tiếp với người khác, việc sử dụng họ họ kèm theo -san là bình thường; ví dụ, Suzuki-san. San là một thuật ngữ tôn kính áp dụng cho người khác, vì vậy bạn không sử dụng nó khi giới thiệu bản thân hoặc gia đình của bạn. Là một người nước ngoài, bạn có thể chọn bất kỳ tên nào mà bạn cảm thấy thoải mái; không thể tránh khỏi rằng họ sẽ đính thêm một -san vào cuối. Bạn cũng thường nghe thấy -chan hoặc -kun là một hình thức gọi; đây là từ viết tắt dành cho những người bạn thân, trẻ em và thú cưng. Hậu tố ‑sama là hình thức gọi lịch sự nhất.

Người Nhật thường mặc gọn gàng, đặc biệt là ở Tokyo. Du khách không cần phải quá đà, nhưng sẽ được tiếp đón tốt hơn nếu họ trông gọn gàng, ngăn nắp, trong khi đó đối với những người hy vọng làm kinh doanh, một bộ đồ công sở sành điệu là bắt buộc. Điều quan trọng là phải đúng giờ cho các cuộc hẹn xã hội và kinh doanh.

Cuộc họp kinh doanh thường kéo dài lâu hơn so với bạn dự kiến, và hiếm khi dẫn đến quyết định cuối. Chúng phần là để xây dựng mối quan hệ tất yếu giữa hai bên (như là giải trí ngoài giờ trong một nhà hàng hoặc quán karaoke). Một phần thiết yếu của bất kỳ cuộc họp kinh doanh nào là trao đổi meishi (thẻ tên). Luôn mang theo một số lượng lớn, vì bạn sẽ được mong đợi trao đổi thẻ với mọi người có mặt. Thật hữu ích khi in chúng bằng tiếng Nhật cũng như tiếng Anh. Meishi được trao ra với cả hai tay, giữ sao cho người nhận có thể đọc được chữ viết. Sẽ lịch sự hơn nếu bạn đọc thẻ và sau đó đặt nó lên bàn bên cạnh bạn, để mặt trên. Không bao giờ viết lên một meishi, ít nhất là không nên viết khi chủ nhân đang ở đó, và không bao giờ đưa vào túi – hãy đặt vào ví hoặc một nơi đủ lịch sự.

Hiếu khách, quà tặng và tiền boa

Việc giải trí, dù là kinh doanh hoặc chỉ là xã giao, thường diễn ra ở các quán bar và nhà hàng. Chủ mời thường là người đặt hàng và, nếu đó là một bữa ăn kiểu Nhật, sẽ liên tục chuyển cho bạn những món khác nhau để thử. Bạn cũng sẽ thấy ly của mình được rót đầy liên tục. Điều này là lịch sự nếu bạn đáp lại động tác nhưng nếu bạn không uống, hoặc không muốn thêm nữa, hãy để nó đầy.

Được mời vào nhà của một người Nhật là một vinh dự hiếm hoi, và nếu điều này xảy ra bạn luôn nên mang một món quà, và món quà này nên được gói lại, sử dụng nhiều giấy và ruy băng nếu có thể. Hầu hết các cửa hàng tự động bọc quà hàng mua và bất cứ thứ gì được bọc giấy từ một cửa hàng lớn có một chút thêm năng lượng.

Người Nhật thích tặng quà và bạn không nên từ chối nếu được mời, mặc dù là phong cách lịch sự là phản đối sự hào phóng của họ trước tiên. Một lần nữa là lịch sự để trao và nhận với cả hai tay, và để phản đối đóng góp khiêm tốn của bạn trong khi cảm ơn nồng nhiệt về món quà bạn nhận được. Tuy nhiên, không phải là phong tục để mở quà trước mặt người tặng, tránh khỏi sự bất tiện có thể xảy ra.

Việc đưa tiền boa không được mong đợi ở Nhật Bản. Nếu ai đó đã giúp bạn rất nhiều, cách đối đáp tốt nhất là tặng một món quà nhỏ hoặc đề xuất một số tiền bí mật trong một phong bì.

Giày và dép

Thường là bạn sẽ phải đổi giày khi vào một ngôi nhà Nhật Bản hoặc một ryokan, và không hiếm ở những nhà hàng truyền thống, đền chùa và, đôi khi, trong bảo tàng và phòng trưng bày nghệ thuật. Nếu bạn gặp một cái sàn hơi nâng và một dãy dép lê, thì hãy sử dụng chúng; để giày của bạn hoặc là dưới tầng dưới (genkan) hoặc là trên các giá (đôi khi là tủ khóa) được cung cấp. Hãy cũng cố gắng không đặt chân trần hoặc mang vớ trên genkan. Một khi đã bước vào bên trong, hãy tháo dép lê của bạn trước khi bước lên tatami, sàn làm từ rơm lúa, và hãy nhớ đổi thành dép chuyên dụng cho nhà vệ sinh được giữ bên trong phòng tắm khi bạn vào nhà vệ sinh.

Nhà vệ sinh

Mặc dù bạn vẫn có thể gặp các loại toilet kiểu ngồi truyền thống của Nhật Bản (toire hoặc otearai; トイレ／お手洗い), nhưng toilet kiểu ngồi phương Tây đang trở nên phổ biến. Hãy chú ý đến các tính năng tiện ích như ghế được làm nóng và những chiếc toilet tự động xả khi bạn đi ra. Một thiết bị hữu ích khác phát ra âm thanh của nước xả để che đi những tiếng ồn khó xử.

Toilet công nghệ cao, với bảng điều khiển ở một bên, rất phổ biến. Tìm nút xả có thể là một thách thức – trong quá trình đó, bạn có thể nhấn vào điều chỉnh nhiệt độ, máy sấy không khí nóng hoặc, tệ hơn hết, nút bidet, kết quả là một cánh tay kim loại dài kéo ra khỏi bồn cầu và phun nước ấm vào bạn.

Có rất nhiều nhà vệ sinh công cộng trên đường phố hoặc tại các ga tàu và tàu điện ngầm; các cửa hàng bách hóa và cửa hàng lớn cũng có các tiện ích nhà vệ sinh để sử dụng chung. Lưu ý rằng những nhà vệ sinh công cộng hiếm khi cung cấp giấy.

Tắm

Thực hiện một lễ tắm truyền thống của Nhật Bản, dù ở onsen, sentō hay ryokan, là một nghi lễ mà bạn nên thực hiện thành thạo. Nhớ rằng mọi người đều sử dụng cùng một nước, bồn tắm chỉ dùng để ngâm và không bao giờ rút ống thoát nước ra. Vì vậy, việc rửa và xả xà phòng một cách kỹ lưỡng là cần thiết – vòi sen và bát đựng được cung cấp, cũng như xà phòng và dầu gội trong hầu hết các trường hợp – trước khi bước vào bồn tắm. Ryokan và các nhà tắm công cộng cao cấp cung cấp khăn nhỏ (mang theo của riêng bạn hoặc mua một cái tại cửa nếu sử dụng sentō rẻ hơn), mặc dù không ai quan tâm đến việc không mặc quần áo hoàn toàn. Bồn tắm thường được chia thành nam (男) và nữ (女), vì vậy hãy ghi nhớ chữ kanji.