Lễ Đoan Ngọ Nhật Bản_ Kashiwa mochi & Chimaki vùng miền

2. 1. Ý nghĩa và truyền thống Trung Hoa của Chimaki

2.1.1. Nguồn gốc từ truyền thuyết Trung Hoa về nhà thơ Khuất Nguyên

Chuyện kể rằng nhà thơ Khuất Nguyên – một vị trung thần nước Sở thời Chiến Quốc – sau khi bị vu oan, đã gieo mình xuống sông Mịch La vào ngày 5 tháng 5. Người dân thương tiếc, thả cơm nếp gói lá xuống sông để cúng tế ông. Từ đó, tục gói và ăn Chimaki ra đời.

2.1.2. Mang ý nghĩa trừ tà và cầu bình an

Để tránh cho linh hồn Khuất Nguyên bị ma quỷ cướp mất đồ cúng, người dân buộc bánh bằng sợi ngũ sắc (xanh, đỏ, vàng, trắng, đen) và gói trong lá thơm – tượng trưng cho bùa hộ thân. Do đó, Chimaki được xem là món trừ tà, cầu sức khỏe và bình an.

2.1.3. Du nhập vào Nhật Bản và trở thành món truyền thống ngày Đoan Ngọ

Từ Trung Quốc, phong tục này truyền sang Nhật từ thời Nara – Heian, và được giới quý tộc, võ sĩ rồi dân gian yêu thích. Ở vùng Kansai, Chimaki được biến tấu thành Chimaki ngọt (gói nếp với lá tre, ăn cùng đường hoặc bột đậu nành), tạo nên nét riêng của ẩm thực Nhật.

2.2. Sự khác biệt vùng miền trong văn hóa Chimaki và Kashiwa mochi

2.2.1. Hokkaido:hầu như không phổ biến Chimaki; người dân chuộng bánh Beko mochi, loại bánh hai màu đen trắng có hình lá.

Ở Hokkaido, lịch sử cho thấy văn hóa bánh ngọt Nhật (wagashi) và giao lưu với văn hóa Trung Quốc khá hạn chế, nên vào dịp lễ Đoan Ngọ, bánh Kashiwa mochi vẫn là món chủ đạo. Các cửa hàng bánh ngọt và siêu thị cũng bày bán Kashiwa mochi nhiều hơn hẳn, trong khi mức độ nhận biết và phổ biến của Chimaki tương đối thấp. Tuy nhiên, gần đây, nhờ ảnh hưởng của các chuỗi cửa hàng wagashi phủ sóng toàn quốc, ở các thành phố lớn cũng bắt đầu xuất hiện Chimaki kiểu bánh ngọt Nhật.

2.2.2. Đông Bắc & Bắc Trung Bộ:nổi tiếng với bánh “Sasamaki” (Chimaki gói lá tre), thường được luộc với nước tro, ăn cùng mật đen hoặc nước tương ngọt.

Ở các tỉnh Niigata, Yamagata, Akita, loại Chimaki gọi là “Sasamaki” là phổ biến. Điểm đặc trưng là nếp được gói trong lá tre và nấu với nước tro (aku). Sau khi nấu xong, người ta thường ăn kèm mật đen (kuromitsu) hoặc nước tương ngọt, món này có độ bảo quản cao và được xem như món ăn truyền thống địa phương. Có những nơi, như thành phố Tsuruoka, tỉnh Yamagata, Sasamaki còn được Cục Văn hóa Nhật Bản công nhận là “100 năm thực phẩm”.

2.2.3. Kanto:phổ biến Kashiwa mochi, tuy nhiên gần đây cũng có các loại Chimaki ngọt bán ở thành phố lớn.

Do ảnh hưởng của văn hóa Edo, Kashiwa mochi trở thành món chủ đạo, trong khi vị thế văn hóa của Chimaki khá yếu. Tuy nhiên, gần đây, nhờ các thương hiệu bánh ngọt Nhật và siêu thị phủ sóng toàn quốc, loại Chimaki ngọt (ama-chimaki) cũng dần được biết đến nhiều ở các thành phố lớn.

2.2.4. Kansai:chuộng Chimaki ngọt – nếp dẻo gói lá tre, ăn với bột đậu hoặc mật đen, là món quà tặng phổ biến dịp lễ.

Ở Kansai, loại Chimaki ngọt phổ biến là bột bánh (được làm từ jōshinko hoặc bột nếp) nặn thành từng viên, gói trong lá tre và ăn kèm với bột đậu nành rang (kinako) hoặc mật đen (kuromitsu). Loại Chimaki này vẫn giữ ý nghĩa như một lễ vật theo truyền thống Trung Quốc, đồng thời phát triển thành một nét đặc trưng trong văn hóa bánh ngọt Nhật Bản.

2.2.5. Kyushu – Okinawa:thịnh hành Chimaki mặn kiểu Trung Hoa với thịt heo, nấm, hải sản, phản ánh sự giao thoa văn hóa với Trung Quốc.

Do ảnh hưởng từ giao lưu với miền Nam Trung Quốc, Chimaki được làm nhồi thịt heo, nấm hương và các nguyên liệu khác, đã trở nên quen thuộc trong gia đình và các nhà hàng Trung Hoa. Đặc biệt ở những khu vực như Nagasaki và Okinawa, nơi có mối quan hệ văn hóa sâu sắc với Trung Quốc, có thể thấy loại Chimaki làm từ nếp (mochi) được xào rồi hấp, và đặc trưng là thường được dùng như món mặn, giống như thức ăn chính.