Lễ hội Setsubun: Tống tiễn Quỷ, Rải Đậu và Thưởng thức Sushi đón Mùa Xuân

Nổi tiếng với trò ném đậu tinh nghịch và hình ảnh cha mẹ mặc trang phục quỷ (ogre) để dọa trẻ con, Setsubun được tổ chức tại Nhật Bản vào ngày 2 hoặc 3 tháng Hai (tùy theo năm) để đánh dấu ngày đầu tiên của mùa xuân sẽ đến vào ngày hôm sau. Ngày lễ là cơ hội để xua đuổi tà ma khỏi nhà bạn và mang lại may mắn cho năm sắp tới, và có lẽ là một trong những lễ hội và nghi thức thú vị nhất trong nền văn hóa phong phú của Nhật Bản diễn ra suốt cả năm. Hãy tiếp tục đọc để tìm hiểu truyền thống thường niên này có gì đặc biệt và tại sao bạn nên thêm nó vào lịch của mình.

Setsubun là gì?

Người ta nói rằng ý tưởng ném đậu nành để xua đuổi tà ma bắt đầu từ thời kỳ Muromachi (1337–1573) vì đậu đại diện cho sức sống và từ tiếng Nhật chỉ đậu (“mame”) nghe giống như từ chỉ “mắt quỷ”. Setsubun được tổ chức vào khoảng thời gian Tết Nguyên đán âm lịch, mà theo phong tục Trung Quốc là thời điểm các linh hồn có thể dễ dàng xâm nhập vào thế giới của chúng ta, mang đến điềm xui. Việc ném đậu để xua đuổi quỷ và ăn các món ăn có ý nghĩa tượng trưng để mời gọi may mắn mang lại cơ hội để quên đi những điều tồi tệ đã xảy ra trong năm trước và mong chờ một khởi đầu trong sạch.

Setsubun diễn ra khi nào?

Bạn có thể thường nghe nói rằng Setsubun diễn ra vào ngày 3 tháng 2 và điều này đã đúng trong một thời gian dài 36 năm, kéo dài từ năm 1985 đến năm 2020. Tuy nhiên, vì Setsubun rơi vào ngày trước “Risshun” (ngày đầu tiên của mùa xuân), mà ngày này lại không phải là một ngày cố định trên lịch, nên ngày Setsubun cũng không cố định.

Từ năm 2021 đến năm 2057, Setsubun sẽ rơi vào ngày 2 tháng 2 của năm sau năm nhuận, ví dụ như năm 2021, 2025, v.v. Đối với các năm khác cho đến năm 2057, ngày này diễn ra vào ngày 3 tháng 2. Điều thú vị là thậm chí đã từng có thời điểm Setsubun rơi vào ngày 4 tháng 2, như trường hợp của năm 1984. Do đó, tốt nhất là bạn nên luôn kiểm tra lại ngày của Setsubun để không bỏ lỡ.

Nghi thức Ném Đậu để Trừ Quỷ

Từ dùng để chỉ việc ném đậu nành là “mamemaki”, dịch là “rải đậu”. Đậu được cho là có ý nghĩa tượng trưng cho việc thanh tẩy ngôi nhà, gột rửa những điều xấu của năm trước và xua đuổi bệnh tật cùng mùa màng thất bát. Đối với mục đích sau, chúng được ném vào một con quỷ để xua đuổi nó khỏi nhà.

Thứ hai, đậu được ăn để cầu may mắn. Mỗi thành viên trong gia đình ăn một số lượng đậu bằng với số tuổi của mình — và ở một số vùng, họ ăn thêm một hạt đậu nữa để tăng thêm may mắn. Tại các đền thờ và miếu, các thầy tu và người nổi tiếng ném các gói đậu về phía đám đông tụ tập để tham gia vào lễ hội.

Ẩm thực Setsubun

Ngoài việc nhấm nháp đậu nành may mắn, bữa ăn chính trong Setsubun là một cuộn sushi được gọi là ehomaki, có nghĩa là “cuộn may mắn theo hướng tốt lành.” Cuộn sushi này chứa bảy nguyên liệu tượng trưng cho Bảy Vị Thần May Mắn (Seven Deities of Good Fortune). Nếu bạn tự làm món này, bạn có thể chọn bất kỳ nguyên liệu nào mình thích miễn là chúng đủ số lượng quy định.

Mặc dù sushi cuộn thường được cắt lát trước khi phục vụ, nhưng việc cắt ehomaki vào ngày Setsubun được coi là điều xui xẻo. Mỗi người phải ăn một cuộn ehomaki nguyên vẹn, trong im lặng, đồng thời quay mặt về hướng cát tường (hướng tốt lành) của năm đó — hướng này được xác định theo cung hoàng đạo.

Cách thức tổ chức Lễ Setsubun

Nếu bạn tổ chức dịp lễ tại nhà, có một số bước quan trọng cần tuân theo.

Mọi người đều cầm một chiếc cốc masu hình vuông đựng đầy đậu nành. Sau đó, một thành viên nam trong gia đình sinh cùng năm tuổi với năm hiện tại — hoặc người đứng đầu gia đình là nam giới — sẽ chuẩn bị mở cửa. Khi cánh cửa mở ra và một cơn gió mùa đông lạnh buốt tràn vào (cùng với đó là tà ma!), mọi người ném đậu vào cửa đang mở, đồng thời hô to: “Oni wa soto! Fuku wa uchi!” hay “Quỷ ra ngoài! May mắn vào nhà!”

Đối với các gia đình có con nhỏ, một trò tiêu khiển phổ biến là để một thành viên trong gia đình hóa trang thành quỷ với mặt nạ và trang phục đáng sợ, cố gắng đi vào nhà trước khi bị xua đuổi và cánh cửa đóng sầm lại, khiến lũ trẻ la hét và khúc khích thích thú. Sau đó, đậu nành còn lại được ăn và món ehomaki được tiêu thụ trong im lặng, đồng thời suy nghĩ về những hy vọng và ước mơ của bạn trong năm.

Ở các vùng Nara và Kanto, có thêm một truyền thống là đặt đầu cá và cành cây nhựa ruồi bên ngoài cửa, vì những thứ này được cho là có khả năng xua đuổi quỷ.

Setsubun không chỉ được tổ chức tại nhà; có nhiều sự kiện tại các đền thờ và miếu khắp Nhật Bản, và qua nhiều năm, chúng đã trở thành những sự kiện lớn, nơi các nhân vật truyền hình, chính trị gia và đô vật sumo xuất hiện. Các gói đậu cùng với những giải thưởng nhỏ được ném vào đám đông khi mọi người tranh nhau thu thập càng nhiều càng tốt. Lời hô vang “Oni wa soto! Fuku wa uchi!” cũng được sử dụng ở đây, nhưng có một số ngôi đền thực sự thờ quỷ. Tại những nơi này, lời hô vang trở thành “Quỷ vào nhà, May mắn vào nhà” vì người ta tin rằng tà ma có ích cho các vị thần và không nên bị xua đuổi.

Những người được chọn để ném các gói đậu vào du khách tại đền là những người đàn ông và phụ nữ sinh cùng năm tuổi với năm hiện tại — được gọi là toshi-otoko và toshi-onna — vì họ được cho là dễ bị vận rủi trong năm đó.

Bạn có thể mua mặt nạ quỷ, đậu nành và ehomaki ở hầu hết mọi nơi vào thời điểm này trong năm, ngay cả tại các siêu thị, cửa hàng tiện lợi và trực tuyến, vì vậy bạn không có lý do gì để không tham gia vào niềm vui này nếu bạn sống ở Nhật Bản.

Nơi tổ chức Lễ Setsubun tại Tokyo

Chùa Sensoji ở Asakusa

Chùa Sensoji ở Asakusa là nơi bắt đầu các lễ kỷ niệm Setsubun quy mô lớn. Ngày nay, sự kiện này thu hút rất nhiều người nổi tiếng và hàng chục ngàn người theo dõi. Địa điểm này chắc chắn không dành cho những người ngại đám đông, nhưng sẽ rất vui nếu bạn có thể tham gia.

Chùa Zozoji gần Tháp Tokyo

Chùa Zozoji gần Tháp Tokyo tổ chức lễ kỷ niệm Setsubun tại đài quan sát của tòa tháp biểu tượng vào buổi sáng, với sự tham dự của linh vật tháp đội nón hình chóp. Tại ngôi chùa gần đó, có nghi thức ném đậu mamemaki và tụng niệm như thường lệ, cùng với sự tham gia của nhiều người nổi tiếng.

Khắp mọi nơi tại Nhật Bản

Setsubun, với nguồn gốc cổ xưa và các cử chỉ mang tính biểu tượng, là một sự giới thiệu tuyệt vời về các lễ hội Nhật Bản cho cả trẻ em và người lớn. Mặc dù đã thay đổi qua nhiều thế kỷ và vẫn có sự khác biệt giữa các vùng, nhưng các truyền thống rất dễ thực hiện, vì vậy không có lý do gì để bạn không tham gia. Ai mà biết được, nếu bạn ném những hạt đậu đó đủ mạnh, điều ước năm mới của bạn có thể thành hiện thực.