LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ẨM THỰC NHẬT BẢN

Văn hóa ẩm thực Nhật Bản được yêu mến trên toàn thế giới nhờ sự tinh tế và vẻ đẹp thay đổi theo từng mùa. Lịch sử của nó rất sâu sắc và đã phát triển chịu nhiều sự ảnh hưởng khác nhau. Lần này, chúng ta sẽ cùng khám phá cách thức ẩm thực Nhật Bản đã được hình thành, một cách thú vị và dễ hiểu.

Nhật Bản cổ đại : Nghề trồng lúa và sự bắt đầu của văn hóa ẩm thực

Văn hóa ẩm thực Nhật Bản bắt đầu phát triển mạnh mẽ từ thời kỳ Yayoi (khoảng năm 300 trước Công Nguyên đến năm 300 sau Công Nguyên), khi việc trồng lúa bắt đầu. Sự xuất hiện của canh tác lúa đã giúp gạo trở thành thực phẩm chính của người Nhật, và từ đó, kiểu ăn “Một canh ba món” (Ichiju-sansai), phong cách cơ bản của ẩm thực Nhật Bản, đã được hình thành.

Trong thời kỳ này, chế độ ăn uống ở Nhật Bản chủ yếu bao gồm hải sản và rau củ đã hình thành nên một nền văn hóa ẩm thực coi trọng ân huệ của thiên nhiên. Đặc biệt, kỹ thuật muối và lên men để bảo quản cá đã phát triển, và điều này sau này đã dẫn đến sự ra đời của “nare-zushi” – món sushi nguyên mẫu.

Thời kì Nara đến Heian : Sự thay đổi trong Phật giáo và ẩm thực

Từ thời kỳ Nara (710-794) đến thời kỳ Heian (794-1185), Phật giáo lan rộng tại Nhật Bản và có ảnh hưởng lớn đến văn hóa ẩm thực. Do các giới luật của Phật giáo, việc ăn thịt bị cấm nhiều nơi, và điều này đã thúc đẩy sự phát triển của việc ăn chay (seitan),chủ yếu sử dụng các nguyên liệu từ thực vật và chế biến tinh tế.

Seitan là những món ăn không sử dụng nguyên liệu động vật, mà chủ yếu sử dụng rau củ, đậu hũ, rong biển và các nguyên liệu từ thực vật khác. Nước tương và Miso được sử dụng như gia vị chính. Như vậy ta có thể thấy những giáo lý của Phật giáo đã được tích hợp vào văn hóa ẩm thực Nhật Bản, và cũng từ đó nền tảng của những món ăn truyền thống vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.

Ngoài ra, trong thời kỳ này, nguyên mẫu của “osechi-ryori” cũng xuất hiện. Osechi là món ăn được dọn lên trong các dịp Tết Nguyên Đán hoặc lễ hội, với ý nghĩa thể hiện sự biết ơn và cầu nguyện đến các vị thần. Qua đó, có thể thấy rõ sự gắn kết sâu sắc giữa văn hóa ẩm thực và tôn giáo trong lịch sử Nhật Bản.

Thời kì Kamakura đến Edo : Văn hóa ẩm thực của Samurai

Từ thời kỳ Kamakura (1185-1333) đến thời kỳ Edo (1603-1868), văn hóa ẩm thực Nhật Bản tiếp tục phát triển. Đặc biệt, trong thời kỳ Edo, quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ, văn hóa thị dân phát triển rực rỡ, và một nền ẩm thực mới đã xuất hiện trong giới bình dân.

Trong thời kỳ này, nhiều món ăn cơ bản của ẩm thực Nhật Bản ngày nay đã ra đời như là soba, udon, tempura, sushi và nhiều món ăn nổi tiếng khác đều xuất hiện trong giai đoạn này. Đặc biệt, “nigiri sushi” (sushi nắm tay) đã trở nên phổ biến vào cuối thời kỳ Edo như một món ăn nhanh có thể dễ dàng thưởng thức tại các quầy bán hàng, và từ đó, nó trở thành nền tảng của văn hóa sushi hiện đại.

Ngoài ra, trong thời kỳ này, “kaiseki-ryori” (ẩm thực kaiseki) cũng phát triển. Kaiseki-ryori là một phong cách ẩm thực phát triển cùng với trà đạo, phản ánh tinh thần của trà đạo với những món ăn đơn giản nhưng đẹp mắt. Các món ăn trong kaiseki chú trọng đến cảm nhận mùa, và cách bài trí, sử dụng đồ sứ, cũng được chú trọng một cách tỉ mỉ để tạo nên sự hài hòa và tinh tế.

Thời Minh Trị cho đến hiện đại : Sự pha trộn giữa ẩm thực Nhật Bản với phương Tây

Vào thời kỳ Meiji (1868-1912), Nhật Bản mở cửa giao thương và văn hóa cũng như nguyên liệu phương Tây bắt đầu du nhập. Điều này đã mang lại một cuộc cách mạng lớn cho văn hóa ẩm thực Nhật Bản. Các món ăn phương Tây được giới thiệu vào Nhật Bản, như cà ri, croquette, hay hayashi rice, và được gọi là “yoshoku” (ẩm thực phương Tây). Những món ăn này sau đó đã được kết hợp với nguyên liệu và gia vị truyền thống của Nhật Bản, tạo ra một phong cách ẩm thực độc đáo và mang đậm dấu ấn Nhật Bản.

Ngoài ra, khi bước vào thời hiện đại, xu hướng chú trọng đến sức khỏe và sự đa dạng của nguyên liệu đã giúp ẩm thực Nhật Bản tiếp tục phát triển. Ví dụ, “ẩm thực Nhật Bản khỏe mạnh” với việc sử dụng thực phẩm lên men và rau củ hữu cơ bắt đầu thu hút sự chú ý. Bên cạnh đó, một làn sóng yêu thích ẩm thực Nhật Bản đã lan rộng ra toàn cầu với sushi, ramen và các món ăn truyền thống khác của Nhật Bản được yêu mến trên khắp thế giới.

Kết luận

Văn hóa ẩm thực Nhật Bản bắt đầu từ việc đưa canh tác lúa vào, và đã phát triển qua ảnh hưởng của Phật giáo và các samurai. Đến thời kỳ Edo, văn hóa thị dân phát triển rực rỡ, và ẩm thực Nhật Bản đã trải qua nhiều thay đổi cho đến ngày nay. Trong quá trình đó, ẩm thực Nhật Bản (washoku) đã hình thành và trở thành một phần không thể thiếu của nền văn hóa quốc gia, được yêu mến trên toàn thế giới, tượng trưng cho sự phong phú và sâu sắc của văn hóa ẩm thực Nhật Bản.