RẰM TRUNG THU LÀ GÌ? GIẢI THÍCH VỀ NGUỒN GỐC VÀ CÁCH THƯỞNG THỨC LỄ HỘI NGẮM TRĂNG

Ngày 17 tháng 9 năm 2024 là “Tết Trung thu” (Trung Thu đêm trăng rằm), đây là một phong tục thưởng thức trăng rằm truyền thống ở Nhật Bản. Đây là dịp để cảm nhận sự chuyển giao của các mùa, dành thời gian yên tĩnh để ngắm trăng và thư giãn. Dưới đây là thông tin về lịch sử của Tết Trung Thu, cách tận hưởng dịp này, cũng như các vật phẩm thường được dâng cúng khi ngắm trăng.

I. Tết Trung thu là gì?

Theo âm lịch, đêm rằm (ngày 15) hàng tháng được gọi là “Jugoya” (Đêm Rằm). Trong đó, trăng ngày 15 tháng 8 âm lịch được gọi là “Đêm rằm Trung thu” và từ xa xưa, người Nhật đã có phong tục dâng cúng bánh dango (bánh trôi Nhật), cỏ lau susuki và ngắm trăng vào dịp này.

“Chushu” (Trung Thu) chỉ ngày 15 tháng 8 âm lịch. Theo âm , mùa thu kéo dài từ tháng 7 đến tháng 9, và ngày 15 tháng 8 nằm ở giữa mùa thu. Vì vậy, đêm trăng ngày này được gọi là “đêm rằm Trung thu”.

Năm nay (2024), Trung Thu rơi vào ngày 17 tháng 9.

Phong tục dâng cúng bánh dango và cỏ lau susuki để ngắm trăng vào đêm Trung Thu vốn có nguồn gốc từ Trung Quốc. Phong tục này được truyền đến Nhật Bản vào thời Heian.

Trong thời Heian, ngoài việc ngắm trăng trên bầu trời, người ta còn tận hưởng lễ hội Trung Thu theo nhiều cách khác nhau. Giới quý tộc thường tổ chức tiệc ngắm trăng “Kangetsu no Utage”, nơi họ sáng tác thơ waka khi ngắm trăng, hoặc soi bóng trăng trên mặt hồ để thưởng thức cảnh đẹp cùng thiên nhiên.

Dù có thể ngắm trăng suốt cả năm, nhưng mùa thu được cho là thời điểm trăng đẹp nhất. Điều này là do không khí vào mùa thu khô và ít hơi nước hơn so với mùa xuân hay mùa hè, khiến bầu trời trong trẻo hơn và ánh trăng hiện rõ ràng, rực rỡ trên nền trời đêm.

II. Tết Trung không phải lúc nào cũng là ngày trăng tròn

Khi nhắc đến , người Trung thu ta thường hình dung đến hình ảnh mặt trăng tròn đầy. Tuy nhiên, thực tế thì rằm Trung thu không phải lúc nào cũng trùng với ngày trăng tròn. Nguyên nhân nằm ở sự khác biệt giữa “tuổi trăng của ngày trăng tròn” và “tuổi trăng của ngày 15 âm lịch”.

Rằm trung thu được xác định dựa trên số ngày từ ngày trăng non, trong khi ngày trăng tròn được quyết định bởi vị trí tương đối giữa mặt trời, trái đất và mặt trăng. Chính điều này dẫn đến sự chênh lệch giữa hai ngày.

Dù vậy, trong 3 năm gần đây (2021, 2022, 2023), ngày Trung thu và ngày trăng tròn lại trùng nhau. Điều này có thể khiến nhiều người mặc định rằng trăng rằm Trung thu luôn là ngày trăng tròn. Tuy nhiên, trong năm nay (2024), ngày trăng tròn sẽ không rơi vào ngày 17 tháng 9 – ngày rằm, mà là ngày 18 tháng 9, tức ngày hôm sau.

Trong thời gian tới, ngày trăng tròn và đêm Trung thu sẽ không trùng nhau trong vài năm. Lần tiếp theo hai ngày này trùng nhau sẽ vào ngày 12 tháng 9 năm 2030, tức là 6 năm nữa.

III. Hãy cùng thưởng thức lễ hội ngắm trăng

Khi nhắc đến lễ hội ngắm trăng (Otsukimi), nhiều người có thể hình dung đến hình ảnh mặt trăng tròn, bánh dango và cỏ lau susuki. Phong tục dâng cúng trong lễ ngắm trăng này được cho là bắt nguồn từ Trung Quốc và du nhập vào Nhật Bản từ thời Heian. Ở Trung Quốc, ngày rằm Trung thu tương đương với Tết Trung Thu, một ngày lễ quốc gia. Tại đây, người dân thường dâng bánh trung thu – loại bánh truyền thống có hình tròn – làm lễ vật. Ở Nhật Bản, bánh trung thu đã được biến tấu thành bánh dango để phù hợp hơn với văn hóa địa phương.

Mùa thu cũng là thời điểm thu hoạch mùa màng, vì vậy, ở một số vùng, người ta thường dâng khoai môn thu hoạch trong mùa này và gọi lễ hội này là “Imo Meigetsu” (Trăng rằm khoai môn).

Các lễ vật thường được đặt trên một bàn thờ ở nơi có thể nhìn thấy trăng rõ ràng nhất. Đúng với ý nghĩa “Đêm rằm”, người ta bày 15 chiếc bánh dango thành hình ngọn núi, kèm theo cỏ lau susuki – loại cỏ được cho là có khả năng xua đuổi tà khí. Người ta tin rằng cỏ lau trong đêm Trung thu sẽ bảo vệ mùa màng khỏi tai ương và cầu mong vụ mùa bội thu trong năm tới.

Ngày rằm Trung thu diễn ra khi tiết trời vẫn còn hơi nóng của mùa hè. Dù ban đêm có thể hơi oi bức, nhưng bạn sẽ cảm nhận được sự chuyển giao từ mùa hè sang mùa thu qua tiếng côn trùng râm ran. Vào dịp này, hãy cùng gia đình, bạn bè hoặc người yêu thưởng thức ánh trăng và thư giãn sau những ngày hè mệt mỏi – một cách tuyệt vời để tận hưởng sự thanh bình của mùa thu.