Sự khác biệt giữa “giáo dục” ở Nhật Bản và thế giới

Thời gian giáo dục bắt buộc giữa Nhật Bản và các nước khác khác nhau đến thế nào?

Hiện nay do ảnh hưởng của dịch COVID-19, việc này đã trở nên khó khăn, nhưng chắc hẳn có nhiều người từng có kinh nghiệm đi du lịch nước ngoài hoặc du học ở nước ngoài để học tập. Ngay cả khi không thể trực tiếp đến nước ngoài, thì vẫn có thể tra cứu thông tin hoặc liên lạc với người nước ngoài thông qua internet. Giờ đây, các quốc gia nước ngoài đã trở thành một phần quen thuộc trong cuộc sống, và việc hợp tác với họ với tư cách là bạn bè hay đối tác kinh doanh cũng trở nên rất bình thường.

Để xây dựng mối quan hệ tin tưởng với người nước ngoài, điều quan trọng là phải hiểu sâu về văn hóa của họ. Ở nước ngoài có rất nhiều nét văn hóa ẩm thực và thói quen sinh hoạt hoàn toàn khác với Nhật Bản. Và điều này cũng đúng với lĩnh vực giáo dục. Ở Nhật Bản, giáo dục bắt buộc kéo dài trong 9 năm, từ 6 đến 15 tuổi, nhưng ở các nước khác thì có những điểm khác biệt như sau:

Pháp: Từ 6 đến 16 tuổi, tổng cộng 10 năm. Thời gian này khá giống Nhật Bản.

Anh: Từ 5 đến 16 tuổi, tổng cộng 11 năm. Cũng hơi giống với Nhật.

Phần Lan: Từ 7 đến 16 tuổi, tổng cộng 9 năm. Số năm giống Nhật Bản nhưng bắt đầu muộn hơn.

Hà Lan: Từ 5 đến 18 tuổi, tổng cộng 13 năm. Nhiều người cũng bắt đầu học từ 4 tuổi.

Ngoài ra, ở các nước như Mỹ hay Đức, thời gian giáo dục bắt buộc được quyết định theo quy định riêng của từng bang. Ở những nước như Trung Quốc hay Hàn Quốc thì thời gian này giống với Nhật Bản. Chỉ cần nhìn vào độ dài của thời gian giáo dục bắt buộc cũng thấy rằng mỗi quốc gia có những hệ thống rất đa dạng và khác biệt.

Cách thức giáo dục cũng khác nhau đến vậy

Ngoài ra, hình thức giảng dạy và thi cử cũng rất khác so với Nhật Bản ở nhiều quốc gia. Tại Nhật, học sinh được chia lớp theo cấp độ, và tất cả đều học cùng một trình độ trong một lớp học. Ngoài ra, để vào học trung học phổ thông hoặc đại học thì phải thi tuyển, và nếu đậu thì mới được nhập học. Vậy ở nước ngoài, giáo dục được tổ chức như thế nào? Hãy cùng xem đặc điểm của một số quốc gia tiêu biểu:

Hà Lan: Áp dụng phương pháp giáo dục “Jena Plan” tôn trọng cá tính của từng trẻ em. Không có thời khóa biểu cố định; học sinh tự quyết định học môn gì vào lúc nào. Việc học tiến triển theo mức độ hiểu bài của mỗi em. Không chia lớp theo độ tuổi, học sinh ở nhiều lứa tuổi học cùng nhau, dạy lẫn nhau, qua đó rèn luyện kỹ năng giao tiếp.

Phần Lan: Học phí từ tiểu học đến sau đại học đều được nhà nước chi trả. Chi phí sách giáo khoa và dụng cụ học tập cũng do nhà nước lo. Một điểm đặc biệt trong giáo dục là không có các kỳ thi để xếp hạng hay so sánh điểm số giữa học sinh. Nhờ đó, ít xảy ra sự cạnh tranh trong học đường, học sinh học tập với tinh thần “học cho chính mình”.

Anh: Là một quốc gia bao gồm nhiều vùng như England, Wales, Bắc Ireland, và Scotland, mỗi nơi áp dụng hệ thống giáo dục riêng. Dù có quy định giáo dục bắt buộc, nhưng việc đến trường không phải là nghĩa vụ, do đó cũng có học sinh học tại nhà.

Mặc dù mỗi nước có hệ thống giáo dục khác nhau, nhưng cũng có nhiều quốc gia như Đức, Pháp, Thụy Điển… cho phép học miễn phí như Phần Lan. Ở Nhật Bản, việc trẻ em từ các gia đình nghèo không thể học lên cao, hoặc không thể trả nợ tiền vay học phí, đang trở thành một vấn đề xã hội. Thật mong một ngày nào đó, Nhật Bản cũng sẽ có một hệ thống giáo dục miễn phí đầy đủ như ở các nước khác.

Chính sách giáo dục phản ánh đặc trưng riêng của từng quốc gia

Chúng ta đã thấy rằng giữa Nhật Bản và các nước khác có rất nhiều điểm khác nhau về thời gian giáo dục bắt buộc và hệ thống giáo dục, và có thể nói rằng những khác biệt này bắt nguồn từ chính sách giáo dục của từng quốc gia. Giáo dục mang trong mình vai trò “đào tạo nhân lực theo yêu cầu của đất nước”, vì vậy từ chính sách giáo dục, chúng ta có thể hiểu được tính cách quốc gia đặc trưng của mỗi nước.

Pháp: Được biết đến là quốc gia phổ biến nhất với hệ thống “nhảy lớp”. Việc vào đại học cũng không bị giới hạn bởi độ tuổi. Những học sinh có mong muốn học ở trình độ cao hơn sẽ luôn được trao thêm cơ hội. Có thể nói rằng đây là một biểu hiện rõ nét cho tính cách quốc gia của Pháp – tôn trọng quyền lợi cá nhân.

Mỹ: Mỗi bang có quyền tự trị rất lớn, nên ngay cả trong cùng một đất nước, độ tuổi bắt đầu giáo dục bắt buộc cũng khác nhau. Giáo dục tiểu học và trung học được quy định kéo dài 12 năm, nhưng cách chia bậc học lại rất đa dạng, như 6+6 năm, hoặc 5+3+4 năm… Không có giới hạn tuổi khi vào đại học, cho thấy rõ tính cách đề cao tự do của nước Mỹ.

Đức: Sau khi hoàn thành giáo dục bắt buộc, học sinh có thể chọn theo học trường trung học dành cho người dự định học đại học, hoặc các trường đào tạo nghề, chuyên môn. Những học sinh học nghề sau khi đi làm sẽ phải học tại trường đào tạo nghề trong 3 năm. Đây là hệ thống giáo dục tiêu biểu cho nước Đức – nơi chú trọng đào tạo thợ lành nghề.

Tại Nhật Bản, do truyền thống đề cao sự hòa hợp trong tập thể, nên tại trường học, tất cả học sinh đều học cùng một tiến độ và nội dung. Dĩ nhiên, chính sách giáo dục này cũng có điểm mạnh, nhưng nó lại gây ra vấn đề là sẽ có những học sinh không theo kịp nhịp học – hay còn gọi là “tụt lại phía sau”. Hy vọng rằng nền giáo dục Nhật Bản sẽ ngày càng hướng tầm nhìn ra thế giới và tìm cách khắc phục những điểm yếu như vậy.