Văn hóa trà Nhật Bản – Phản chiếu tâm hồn người Nhật

Trà là hình thức hiếu khách mà người Nhật luôn theo đuổi

Nhận trà trong các làng trạm

Một tách trà có thể làm người ta cảm thấy thư giãn. Khi trà được kèm theo bánh kẹo hay món ăn, cảm giác thư thái càng thêm trọn vẹn. Sức hấp dẫn của trà không chỉ đến từ những lời mời “À, uống trà đi” đơn giản mà còn thể hiện trong văn hóa hiếu khách đặc trưng của Nhật Bản.

Trà, cùng với Phật giáo, được du nhập từ Trung Quốc và qua ảnh hưởng của tư tưởng Thiền, trà đã phát triển thành một phong cách riêng biệt gọi là “trà đạo” (茶道). Việc chuẩn bị trà cho khách một cách chu đáo và trân trọng thời gian bên nhau là cốt lõi của phong cách hiếu khách, là điều mà người Nhật luôn hướng tới. Trà đạo bắt đầu với matcha (trà bột), và sau này, trà đạo Sencha (trà lá) cũng phát triển vào thời kỳ Edo. Những quy tắc và tư tưởng trong trà đạo cũng được áp dụng vào đời sống thường ngày và đã thấm nhuần vào xã hội Nhật Bản.

Trà được trao tặng trong các sự kiện cộng đồng

Trà trong những ngôi nhà của người quen

Trà đạo không chỉ là việc pha trà hay cách thức thực hiện mà còn bao gồm một thế giới rộng lớn liên quan đến việc hiếu khách. Văn hóa trà đạo, được gọi là “nghệ thuật tổng hợp,” thật sự là một kho báu mà Nhật Bản có thể tự hào. Tấm lòng hiếu khách trong trà đạo, dù hình thức có thay đổi, nhưng vẫn có thể thấy trong cuộc sống hằng ngày của người Nhật.

Trà đã được pha cho khách đến thăm nhà, khách hàng ở cửa hàng, du khách, hay những người đi ngang qua. Trà được dùng để trò chuyện, an ủi và làm dịu mệt mỏi của mọi người. Chúng ta hy vọng sẽ tiếp tục giữ gìn và truyền lại văn hóa hiếu khách gắn liền với trà trong đời sống Nhật Bản.

Trà có màu sắc và văn hóa khác nhau tùy theo vùng miền

Trà đặc sản và trà địa phương

Nguồn gốc trà Nhật Bản có thể được truy tìm từ thời kỳ Nara hoặc Kamakura, khi các tu sĩ Phật giáo mang hạt giống trà và phương pháp chế biến trà từ Trung Quốc về Nhật Bản. Tuy nhiên, bên cạnh những câu chuyện truyền thống này, cũng có giả thuyết cho rằng trà đã được đưa vào Nhật Bản qua các con đường khác hoặc có thể cây chè đã tự nhiên mọc ở Nhật Bản từ lâu.

Khi đi khắp Nhật Bản, bạn sẽ thấy rằng những giả thuyết trên hoàn toàn có cơ sở. Tại những nơi tưởng chừng như không có liên quan đến trà, bạn vẫn có thể tìm thấy những cây trà cổ thụ, hay những phương pháp chế biến trà khác biệt so với trà sencha hiện nay.

Những loại trà đặc trưng của các vùng miền này thường được gọi là “bancha” (trà thô). Mặc dù chúng được làm từ cây trà, nhưng màu sắc, hương vị và mùi thơm của mỗi loại trà đều rất khác biệt. Tương tự như những món ăn đặc sản của từng vùng, chúng ta cũng có thể gọi những loại trà này là “trà địa phương.”

Sở thích trà và thói quen trà thay đổi theo từng vùng

Có bao giờ bạn cảm thấy ngạc nhiên khi trà được phục vụ trong chuyến đi lại khác hẳn về màu sắc và hương vị so với những gì bạn đã quen? Mặc dù trà Nhật Bản truyền thống có vẻ giống nhau, nhưng nếu nhìn kỹ, bạn sẽ thấy nó có rất nhiều biến thể khác nhau. Một lý do khiến trà có nhiều loại như vậy là do mỗi vùng sản xuất trà đã phát triển phương pháp chế biến riêng và sở thích uống trà của mỗi khu vực cũng khác nhau.

Vùng lạnh uống trà với dưa muối làm món ăn kèm

Ở Kyushu, phương pháp chế biến trà xanh bằng cách rang chảo, truyền thống từ Trung Quốc, vẫn được duy trì, và trà rang chảo thanh mát rất phổ biến ở khu vực này.
Tại Matsue, văn hóa phong nhã từ thời Edo được kế thừa, và thói quen uống matcha (trà bột) trong gia đình hay nơi làm việc mỗi ngày vẫn còn phổ biến.
Ở các vùng lạnh như Nagano hay Tohoku, trà hojicha (trà rang) và bancha (trà thô) được ưa chuộng, và thường được pha bằng nước nóng. Những món ăn kèm phổ biến với trà ở các khu vực này là dưa muối.
Ở Kanto Bắc, người dân thích trà sencha có hương vị mạnh mẽ của lửa rang khi chế biến. Ở miền Nam Kyushu và miền Trung Shizuoka, trà sencha được hấp lâu hơn, tạo ra một loại trà đậm đà, có màu xanh tươi sáng đặc trưng, gọi là trà sencha hấp sâu.

Do khí hậu, địa lý và bối cảnh lịch sử của mỗi vùng, thói quen và sở thích uống trà của từng nơi đã hình thành và trở thành nét văn hóa đặc trưng.

Trà sanpin (trà hoa nhài) với kẹo đường đen làm món ăn kèm ở Okinawa

Cách sử dụng trà trong các dịp lễ cưới và tang lễ cũng có sự khác biệt giữa các vùng miền.
Ở Kyushu và một số khu vực khác, có phong tục dùng trà trong lễ đính hôn. Các món đồ trong lễ đính hôn thường bao gồm những chiếc bình trà, hộp trà, hoặc ống trà được trang trí cầu kỳ bằng dây ruy băng. Điều thú vị là trà được dùng trong lễ đính hôn không phải là trà cao cấp. Vì trà tốt sẽ “rất dễ ra nước,” nên để tránh tình huống nước trà “ra” nhanh, người ta thường chọn trà ít ngon hơn, không dễ dàng “ra nước” để dùng trong lễ đính hôn. Chính từ phong tục này, một số cửa hàng trà ở Kyushu đã bắt đầu kinh doanh các bộ quà tặng đính hôn với các món trà.

Ngoài ra, ở một số khu vực, trà cũng được dùng làm quà đáp lễ trong các dịp tang lễ, như là phần quà cảm ơn từ gia đình người mất.