Dịch máy, chỉnh sửa hậu kỳ và công việc của người dịch

Item: Dịch máy, chỉnh sửa hậu kỳ và công việc của người dịch
Rating: 5
Author: Phạm Ngọc Hà

Ngày nay, sự tiến bộ không ngừng của công nghệ trên thế giới đang thay thế sức lao động của con người trong các ngành, nghề khác nhau bằng máy móc. Trong ngành dịch thuật, việc ngẫm nghĩ xem liệu dịch máy có thể đảm nhận công việc của người dịch hay không đã trở nên dễ dàng hơn, đặc biệt là kể từ khi các ứng dụng dịch thuật có sẵn trên bất kỳ điện thoại thông minh nào (thiết bị di động). Tuy nhiên, cho dù dịch máy có tiên tiến đến đâu, thì với tình hình hiện nay có rất nhiều thách thức mà dịch máy cần phải vượt qua để có được trình độ như những người làm công việc dịch thuật.

Dưới đây là một số thách thức mà dịch máy cần phải vượt qua.

1. Bản dịch mang sắc thái văn hóa

Một trong những trở ngại khó khăn nhất để dịch máy đạt đến trình độ như người dịch là phản ứng của nó đối với các yếu tố con người trong ngôn ngữ, đặc biệt là các sắc thái văn hóa. Cho dù chương trình dịch của bạn có phức tạp đến đâu, cũng khó có thể hiểu hết ý nghĩa của một số yếu tố văn hóa đặc thù như thành ngữ và những câu chuyện cười.

Ví dụ: Tiếng Nhật là một ngôn ngữ bắt rễ sâu từ trong các chuẩn mực văn hóa và xã hội, và để truyền đạt hiệu quả các cách diễn đạt của tiếng Nhật thì cần phải có thật nhiều nền tảng văn hóa. Dịch máy có thể viết lại ngôn ngữ một cách đơn giản, nhưng dịch máy thường làm mất đi sắc thái của tiếng Nhật.

Nền tảng văn hóa trong giao tiếp là điều không thể thiếu để dịch thuật một cách chính xác. Vì nó là điều cần phải có trong sản phẩm dịch thuật của con người am hiểu văn hóa.

2. Phản ứng với sự phát triển ngôn ngữ và những thay đổi từ ngữ

Khi ngôn ngữ tiếp tục phát triển, các từ ngữ và cách nói chuyện (cụm từ) mới cũng đồng thời đang được tạo ra mỗi ngày. Ngoài ra, theo thời gian, các từ ngữ có thể sẽ có nghĩa mới hoặc có thể không còn được sử dụng với nghĩa như trước đây nữa. Quả thật là dịch máy có thể được lập trình để kết hợp các từ (từ vựng), cụm từ và nghĩa mới với nhau, nhưng người dịch sẽ có thể phản ứng một cách tự nhiên và linh hoạt với những thay đổi của từ ngữ làm cho việc dịch thuật khá là dễ dàng phù hợp với từng trường hợp cụ thể.

3. Lựa chọn từ vựng phù hợp

Mọi ngôn ngữ chính thức được sử dụng trên thế giới đều có một số lượng từ vựng rất lớn. Ví dụ: Từ điển tiếng Pháp LAROUSSE có khoảng 135.000 từ và từ điển tiếng Nhật (xuất bản lần thứ 2) có 500.000 từ.

Ngoài ra, một từ có thể có những nghĩa khác (đa nghĩa) khiến người dịch khó chọn được từ vựng phù hợp. Ví dụ: Từ “intoxicado” trong tiếng Tây Ban Nha thường dùng để chỉ một người say rượu, nhưng nó cũng có thể được sử dụng theo một nghĩa khác như nghiện/ gây nghiện.

Đôi khi bản dịch máy có thể không đọc hiểu chính xác ngữ cảnh do không biết của từ đang tra cứu được dùng với nghĩa nào.

4. Các lĩnh vực cần sự can thiệp của con người

Đặc biệt là trong các lĩnh vực đặc thù như y học và pháp lý, sự can thiệp của những người dịch quen thuộc những lĩnh vực này và am hiểu các cụm từ đặc trưng và từ ngữ chuyên ngành mà dịch máy không thể hiểu được là điều cần thiết. Lý do là vì từ vựng trong những lĩnh vực này thường khác với những gì mà máy dịch nhận thức rồi từ đó có thể dễ dẫn đến những sai lầm nghiêm trọng. Hơn nữa, các chương trình dịch máy thậm chí có thể không giải thích được từ vựng đó là đặc trưng riêng trong một lĩnh vực đặc thù.

Ngoài ra, trong lĩnh vực y tế, lỗi dịch thuật có thể là một vấn đề nghiêm trọng nên đòi hỏi người dịch phải can thiệp vào quá trình dịch thuật. Từ sự hiểu biết về các thiết bị y tế đến việc sống sót qua các cơn nguy kịch đe dọa tính mạng, mọi khía cạnh của lĩnh vực y tế đều đòi hỏi bản dịch hoàn hảo và chính xác, mà dịch máy thì không thể đáp ứng được nhiều như vậy.

Ngoài ngành y tế, pháp lý cũng là một lĩnh vực đòi hỏi kiến thức cực kỳ chuyên sâu và nâng cao. Các yêu cầu pháp lý trải dài trên nhiều ngành và lĩnh vực khác nhau và sẽ thay đổi khi ban hành quy định pháp luật và đạo luật mới nên điều này có thể gây khó khăn cho các chương trình dịch thuật trong việc truyền đạt một cách chính xác. Mặt khác, nếu là người dịch thì có thể chắc chắn rằng họ sẽ thực hiện một bản dịch chuyên nghiệp đến từng chi tiết pháp lý nhỏ nhất.

5. Dịch máy và chỉnh sửa hậu kỳ có vượt qua được thách thức hay không?

Mặc dù dịch máy không giải quyết được các điểm chính của công việc dịch thuật, nhưng chắc chắn nó có nhiều lợi ích, chẳng hạn như khả năng dịch một lượng lớn nội dung từ nhiều dự án một cách hiệu quả với chi phí thấp. Một cách khả thi để tận dụng lợi thế của dịch máy trong khi vẫn dựa vào người dịch là thực hiện chỉnh sửa hậu kỳ.

Đưa vào áp dụng việc chỉnh sửa hậu kỳ không chỉ để các biên tập viên có kiến thức đảm bảo độ chính xác bằng cách hiệu đính và chỉnh sửa các văn bản được dịch bằng máy, mà còn đảm bảo các yếu tố văn hóa, lựa chọn từ vựng, từ ngữ chuyên ngành thích hợp và những phần khác có được phiên dịch chính xác hay không.

Mặc dù có lẽ sẽ mất một khoảng thời gian để dịch máy đạt đến chất lượng bản dịch của người dịch, nhưng dịch máy cũng đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong một khoảng thời gian ngắn. Tùy vào một số cặp ngôn ngữ (sự kết hợp các ngôn ngữ cần dịch) cũng có thể giúp cho việc tạo ra các bản dịch gần với người dịch dễ dàng hơn so với các ngôn ngữ khác.

Ví dụ: Dịch cặp ngôn ngữ Tây Ban Nha-Anh sẽ dễ dàng hơn dịch cặp ngôn ngữ Nhật-Anh. Tuy nhiên, cho dù công nghệ tiên tiến đến đâu đi nữa, nhưng để chắc chắn rằng các phần cần thiết trong giao tiếp của con người được truyền đạt thì vẫn luôn cần sự can thiệp của con người vào công việc dịch thuật.