ẢNH HƯỞNG CỦA NGHIỆN SMARTPHONE ĐẾN THÀNH TÍCH HỌC TẬP

Hiện nay, hầu hết mọi người đều sở hữu một chiếc điện thoại thông minh (gọi tắt là “smartphone”), và việc nghiện smartphone hoặc internet đang dần trở thành một vấn đề xã hội mới. Đặc biệt, vấn đề nghiện smartphone ở trẻ em và thanh thiếu niên đang thu hút nhiều sự chú ý, khi các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra mối liên hệ giữa thời gian sử dụng smartphone và khả năng học tập. Như nhiều người đã biết, smartphone là một công cụ rất tiện lợi. Tuy nhiên, khi trẻ em và thanh thiếu niên – những người chưa phát triển toàn diện về mặt tinh thần – bị nghiện smartphone, họ có thể khó phân biệt giữa thế giới ảo và thực, dẫn đến suy giảm năng lực học tập và nhiều hệ lụy khác. Để ngăn chặn tình trạng nghiện smartphone, trước hết cần phải hiểu rõ những tác động tiêu cực và cách ứng phó với việc sử dụng smartphone trong thời gian dài.

Triệu chứng của nghiện smartphone

Theo tổ chức phi lợi nhuận ASK, nghiện là trạng thái khi một hành vi thói quen nào đó gây tổn hại cho cuộc sống hoặc sức khỏe của một người, nhưng người đó không thể tự mình ngừng lại bằng ý chí. Ban đầu, hành vi này có thể được thực hiện để xua tan căng thẳng hay cảm giác cô đơn, nhưng khi nó trở thành thói quen, người ta dần mất kiểm soát. Khi cố gắng ngừng mà không thể, họ cảm thấy tệ về bản thân và chịu tổn thương nhiều hơn, dẫn đến một vòng luẩn quẩn khi họ lại quay trở lại hành vi đó để xoa dịu căng thẳng. Trước đây, các dạng nghiện rượu, ma túy, hay cờ bạc được biết đến rộng rãi hơn, nhưng hiện nay, nghiện internet và smartphone đang gia tăng, đặc biệt là ở thế hệ trẻ. Nghiện smartphone có nhiều dạng khác nhau tùy vào cách sử dụng. Ví dụ, có người bị cuốn hút bởi việc kết nối với người khác qua mạng xã hội và ứng dụng nhắn tin, có người đam mê mua sắm trực tuyến hay tham gia các cuộc đấu giá, và có người tìm kiếm cảm giác phấn khích từ các trò chơi trên smartphone. Ngoài ra, với sự xuất hiện của sách điện tử và ứng dụng đọc sách miễn phí, những người trước đây thường đọc sách có thể bắt đầu sử dụng smartphone nhiều hơn.

Những vấn đề do nghiện smartphone gây ra

Mức độ và nội dung của việc nghiện smartphone có thể dẫn đến những tác hại phụ như vấn đề sức khỏe (suy giảm thị lực, đau vai, v.v.) và lãng phí tiền bạc (chi tiêu vào mua sắm, chi trả cho game, v.v.). Đặc biệt, trẻ em và thanh thiếu niên thường gặp khó khăn trong việc tự kiểm soát bản thân do chưa trưởng thành về mặt tinh thần, khiến họ dễ tiếp tục sử dụng mạng xã hội vì sợ bị cô lập khỏi bạn bè. Ngoài ra, trẻ em còn có thể vô tình chi tiêu tiền vào game mà không nhận ra hậu quả.

Mạng xã hội cũng có thể trở thành môi trường dẫn đến tình trạng bị bắt nạt hoặc dính líu đến các hành vi phạm tội, và khi quá say mê giao tiếp trên mạng, trẻ em có thể gặp khó khăn trong việc giao tiếp ngoài đời thực. Những vấn đề này không chỉ gây ra suy giảm năng lực học tập mà còn có thể dẫn đến tình trạng bỏ học, tự kỷ, và các vấn đề tâm lý như trầm cảm.

Kiểm tra mức độ nghiện smartphone

Nếu bạn muốn biết liệu bản thân hoặc người xung quanh có đang nghiện smartphone hay không, hãy thử kiểm tra mức độ nghiện smartphone theo bài đánh giá do nhóm nghiên cứu tại Đại học Y Wakayama phát triển. Hãy trả lời các câu hỏi trong bảng dưới đây với các mức độ: “Hoàn toàn đúng (3 điểm)”, “Hơi đúng (2 điểm)”, “Không đúng lắm (1 điểm)”, và “Hoàn toàn không đúng (0 điểm)”, sau đó tính tổng số điểm. Tổng điểm càng cao, mức độ nghiện smartphone càng nghiêm trọng. Tuy nhiên, ngay cả khi tổng điểm thấp, nếu bạn nhận thấy nhiều điểm đáng lo ngại, hãy cẩn thận và cân nhắc kỹ lưỡng.

Ảnh hưởng của nghiện smartphone đến việc học tập

Dưới đây là dữ liệu về mối quan hệ giữa điểm số trong bài kiểm tra môn Toán, thời gian tự học tại nhà hàng ngày và thời gian sử dụng smartphone hàng ngày, dựa trên một cuộc khảo sát do Đại học Tohoku và Ủy ban Giáo dục Thành phố Sendai thực hiện.

Thời gian sử dụng smartphone và thành tích học tập

Thời gian sử dụng smartphone và thành tích học tập thường có mối quan hệ tỷ lệ nghịch. Trong số những trẻ em tự học tại nhà hơn 2 giờ mỗi ngày, điểm trung bình của những em sử dụng smartphone dưới 1 giờ mỗi ngày là 75 điểm, trong khi những em sử dụng smartphone từ 2-3 giờ đạt trung bình 65 điểm, và những em sử dụng smartphone hơn 4 giờ chỉ đạt 58 điểm. Xu hướng này cũng được ghi nhận ở những trẻ có thời gian tự học tại nhà từ 30 phút đến 2 giờ và dưới 30 phút. Đặc biệt, điểm trung bình của những em trả lời rằng “tự học tại nhà dưới 30 phút” và “sử dụng smartphone hơn 4 giờ” chỉ đạt 48 điểm.

Dù thời gian tự học tại nhà dài, nhưng sử dụng smartphone nhiều vẫn khó cải thiện thành tích

Như đã đề cập, điểm trung bình của những trẻ trả lời rằng “tự học tại nhà hơn 2 giờ” nhưng “sử dụng smartphone hơn 4 giờ” là 58 điểm. Trong khi đó, điểm trung bình của những trẻ trả lời rằng “tự học tại nhà dưới 30 phút” và “không sử dụng (hoặc không có) smartphone” là 63 điểm. Điều này cho thấy rằng, ngay cả khi thời gian tự học tại nhà dài, nếu sử dụng smartphone quá nhiều, thành tích học tập vẫn khó cải thiện (hoặc dễ giảm) hơn so với những trẻ có thời gian tự học tại nhà ngắn nhưng không sử dụng smartphone.

Ảnh hưởng của nghiện smartphone đến thói quen sinh hoạt

Theo khảo sát của Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản (Sách trắng về Thông tin và Truyền thông năm 2017), tỷ lệ sử dụng internet ở độ tuổi 20 lên tới 99%, trong đó 88% chủ yếu truy cập qua smartphone. Dựa trên kết quả này, bà Tomoko Katayama từ Trường Đại học Ngắn hạn Shikoku và bà Yuko Mizuno từ Trường Đại học Công lập Hyogo đã công bố bài báo “Xu hướng nghiện internet của sinh viên đại học và mối liên hệ với sức khỏe và thói quen sinh hoạt”, làm rõ rằng nghiện smartphone có ảnh hưởng lớn đến thói quen sinh hoạt của sinh viên.

Về các chỉ số được sử dụng trong khảo sát

Để định lượng thói quen sinh hoạt và sức khỏe, bài báo đã sử dụng các chỉ số đánh giá sau đây. Trong nghiên cứu này, 188 sinh viên đại học được khảo sát, trong đó 80 sinh viên (58%) có xu hướng nghiện internet cao được xếp vào nhóm I, và 58 sinh viên (42%) có xu hướng nghiện internet thấp được xếp vào nhóm II. Hai chỉ số sau đây đã được sử dụng để khảo sát:

DIHAL.2 (Diagnostic Inventory of Health and Life Habit): Thông qua DIHAL.2, có thể nắm bắt tình trạng sức khỏe tinh thần và thể chất trong cuộc sống hàng ngày. Với 47 câu hỏi chia thành 4 thang đo là sức khỏe, vận động, ăn uống, và nghỉ ngơi, được đánh giá theo thang điểm 5, tổng điểm của mỗi thang đo càng cao thì cuộc sống càng lành mạnh.
POMS (Profile of Mood States): POMS đo lường 6 loại thang đo bao gồm căng thẳng và lo lắng (T-A, 9 mục), tâm trạng chán nản (D, 15 mục), khó chịu và bực bội (A-H, 12 mục), năng động và ý chí (V, 8 mục), mệt mỏi và kiệt sức (F, 7 mục), và hỗn loạn (C, 7 mục).

Theo bảng này, có thể thấy rằng trong DIHAL.2, tổng điểm của nhóm I thấp hơn nhóm II ở tất cả các thang đo. Đặc biệt, sự chênh lệch rõ rệt được ghi nhận ở các mục liên quan đến sức khỏe tinh thần, ý thức về vận động và mức độ hài lòng về giấc ngủ.

Ngoài ra, trong POMS, nhóm I có xu hướng cao hơn nhóm II về các chỉ số như cảm giác căng thẳng và lo lắng (T-A), tâm trạng chán nản (D), khó chịu và bực bội (A-H), cùng với cảm giác hỗn loạn (C). Từ bài báo này, có thể nhận thấy rằng việc sử dụng internet và smartphone trong thời gian dài có thể dẫn đến tình trạng thiếu ngủ, ảnh hưởng đến quá trình học tập và các hoạt động khác. Hơn nữa, thời gian ngủ không đều đặn có thể làm giảm cơ hội vận động, gây rối loạn trong chế độ ăn uống, từ đó làm tăng nguy cơ suy giảm sức khỏe. Không chỉ vậy, việc sử dụng internet và smartphone quá nhiều cũng góp phần gia tăng các cảm xúc tiêu cực như chán nản, bực bội, và hỗn loạn.

Gặp khó khăn khi giải quyết vấn đề, hãy tìm sự hỗ trợ từ các chuyên gia

Khi cha mẹ hoặc giáo viên nghiêm khắc cấm trẻ sử dụng smartphone, trẻ có thể phản ứng bằng cách chống đối hoặc sử dụng lén lút. Hơn nữa, nhiều trẻ ở độ tuổi nhất định bận rộn với các hoạt động câu lạc bộ hoặc lớp học thêm, trong nhiều gia đình, cha mẹ đều đi làm về muộn, nên cuộc sống không có smartphone gần như không thể xảy ra. Để trẻ có thể sử dụng smartphone một cách lành mạnh, người lớn cần giải thích rõ lý do tại sao việc sử dụng smartphone trong thời gian dài là không tốt và cách phòng tránh các rắc rối mà smartphone có thể gây ra.

Việc tự mình giải quyết vấn đề nghiện, bao gồm cả nghiện smartphone của trẻ không hề đơn giản. Nếu người lớn xung quanh không thể giúp trẻ giải quyết vấn đề này, hãy tham khảo ý kiến từ các tổ chức chuyên môn. Các tổ chức phù hợp để tham khảo ý kiến bao gồm trung tâm tư vấn tại địa phương (như trung tâm phúc lợi sức khỏe tâm thần) và các khoa tâm thần, khoa tâm lý của khu vực. Dù số lượng còn hạn chế, hiện nay cũng đã có các cơ sở y tế chuyên về điều trị nghiện internet và smartphone trên toàn quốc.

Cách để trẻ sử dụng smartphone một cách lành mạnh

Smartphone là một công cụ giao tiếp tiện lợi không chỉ cho người lớn mà còn cho trẻ em. Tuy nhiên, việc sử dụng smartphone trong thời gian dài đã được chứng minh là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm học lực của trẻ. Trong khảo sát học lực được giới thiệu lần này, kết quả cho thấy trẻ em sử dụng smartphone trên 4 giờ mỗi ngày có điểm số thấp hơn gần 20 điểm so với trẻ em sử dụng dưới 1 giờ mỗi ngày. Mặc dù thời gian tự học tại nhà là như nhau, nhưng sự khác biệt rõ rệt đã được thể hiện dựa trên thời gian sử dụng smartphone.

Khi trẻ em và thanh thiếu niên mắc phải tình trạng nghiện smartphone, không chỉ học lực bị giảm sút mà còn có nhiều tác động tiêu cực đến thói quen sinh hoạt và sức khỏe tinh thần, thể chất. Tuy nhiên, smartphone hiện nay cũng là một công cụ giao tiếp quan trọng đối với trẻ em. Thay vì cấm trẻ sử dụng smartphone một cách tùy tiện, việc thiết lập các quy tắc cụ thể như “Chỉ sử dụng smartphone tối đa 1 giờ mỗi ngày” hoặc “Không sử dụng trong bữa ăn và trước khi đi ngủ” là một giải pháp tốt hơn. Khi thiết lập các quy tắc, hãy thảo luận kỹ lưỡng để đảm bảo rằng cả trẻ em và người lớn đều đồng thuận.