Hazuki-Tháng 8 và sự chuyển mùa ở Nhật Bản

Tháng 8 là thời điểm nắng nóng mùa hè lên đến đỉnh điểm. Giữa ánh nắng gay gắt và tiếng ve râm ran không ngớt, mùa vẫn lặng lẽ dịch chuyển về phía thu.

Tên gọi cổ truyền của tháng này là “Hazuki (葉月/はづき)”. Trong lịch cũ, Hazuki mang nghĩa “khởi đầu của mùa thu”, nhưng trong hiện tại, Hazuki lại gợi nhớ đến giai đoạn cuối của mùa hạ rực rỡ.

1. Hazuki là gì? Ý nghĩa và nguồn gốc tên gọi tháng 8

“Tháng lá rụng” – một cách lý giải

Có giả thuyết cho rằng “Hazuki” bắt nguồn từ cụm từ “Haochizuki (葉落ち月 – tháng lá rụng)”. Theo lịch cũ, tháng 8 rơi vào khoảng giữa tháng 9 đến đầu tháng 10 dương lịch ngày nay, vốn là thời điểm bắt đầu xuất hiện sắc lá đỏ và hiện tượng lá rụng.

Vì vậy, “Hazuki” được xem là tên gọi gắn liền với một hiện tượng thiên nhiên báo hiệu mùa thu đang đến gần.

Lá rụng – khoảng cách với hiện thực ngày nay

Khác với cảm quan của lịch cũ, tháng 8 hiện nay lại là giai đoạn oi bức kéo dài. Hình ảnh “lá rụng” có vẻ xa vời, nhưng người Nhật vẫn tìm thấy tín hiệu mùa mới trong màu sắc bầu trời, cơn gió se nhẹ hay tiếng côn trùng vang lên.

2. Hazuki trong lịch cũ và lịch mới

Trong lịch cũ: “Cửa ngõ mùa thu”

Tháng Hazuki theo lịch xưa trùng với khoảng tháng 9 hiện tại – khi gió thu đã bắt đầu thổi. Do đó, cách gọi “tháng lá rụng” là điều tự nhiên.

Khoảng cách cảm nhận với lịch mới

Trong khi đó, tháng 8 dương lịch lại đúng vào cao điểm mùa hè. Chính sự khác biệt này đã tạo ra khoảng cách giữa tên gọi “Hazuki” và khí hậu thực tế. Hiểu được sự chênh lệch này giúp ta tiếp cận sâu hơn với lịch sử và văn hóa của lịch Nhật.

3. Hazuki và lễ Obon: Nét văn hóa tưởng nhớ tổ tiên

Lễ Obon và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên

Nhắc đến tháng 8 là nhắc đến lễ Obon. Đây là phong tục đặc trưng của Nhật Bản, dung hòa giữa Phật giáo và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên. Người dân thắp lửa đón – lửa tiễn, treo đèn lồng, để đón linh hồn tổ tiên trở về, dâng lời cảm tạ rồi tiễn đưa.

Sợi dây gia đình và sự tĩnh lặng

Đây cũng là dịp gia đình sum họp, con cháu trở về quê hương để tưởng nhớ nguồn cội. Trong nhịp sống bận rộn, Obon trở thành khoảng lặng để người Nhật trở về với cội nguồn tinh thần của mình.

4. Hazuki trong thiên nhiên và phong tục mùa

Nghe tiếng côn trùng, cảm nhận mùa thu

Về đêm, âm thanh của dế và ve sầu mùa thu vang lên, khác hẳn tiếng ve mùa hạ. Âm điệu đó khiến con người thoáng cảm nhận hơi thở của mùa thu đang đến gần.

Đêm pháo hoa và lửa tiễn đưa

Lễ hội pháo hoa mùa hè cũng đạt cao trào vào tháng này, mang lại sự rộn ràng, trong khi ngọn lửa tiễn Obon lại đem đến khung cảnh tĩnh mịch. Sự đối lập giữa náo nhiệt và tĩnh lặng khắc họa rõ nét bản sắc mùa hè Nhật Bản.

5. Hazuki và hương vị mùa

Rau củ mùa hạ và lễ vật Obon

Dưa leo, cà tím là những loại rau vào mùa. Trong lễ Obon, người Nhật còn tạo hình ngựa bằng dưa leo và trâu bằng cà tím (shōryō-uma) để tượng trưng cho phương tiện đưa đón linh hồn tổ tiên.

Mùa vị trên bàn ăn

Ngoài đậu nành, bắp – những đặc sản mùa hè, thì lê sớm, nho đầu mùa cũng bắt đầu xuất hiện, báo hiệu bước chuyển từ hạ sang thu. Qua ẩm thực, người Nhật cảm nhận rõ rệt nhịp điệu của Hazuki

6. Sống cùng tinh thần Hazuki

Trí tuệ tận hưởng sự mát lành

Người Nhật từ lâu đã biết cách tạo cảm giác “mát” bằng âm thanh và hình ảnh: tiếng chuông gió, giọt nước vẩy sân, hay chiếc mành tre. Tất cả là những sáng tạo giúp sống hài hòa giữa thiên nhiên và con người.

Khoảnh khắc điều hòa cùng thiên nhiên

Ngay cả trong cái nóng gay gắt, họ vẫn giữ nếp sống gắn bó với thiên nhiên. Chỉ cần lắng nghe tiếng côn trùng hay ngắm hoàng hôn cũng đủ mang lại sự an yên trong tâm hồn.

Hazuki – nơi hạ và thu giao thoa, tĩnh và động hòa quyện

Đêm Obon huyền ảo: ngọn lửa chập chờn trước hiên nhà, ánh sáng dịu của đèn lồng, tạo nên khung cảnh chỉ xuất hiện trong những ngày Obon.

Màn pháo hoa rực rỡ trên bầu trời đêm: kết thúc mùa hè bằng những vòng sáng lung linh in sâu trong ký ức.
Ngựa dưa leo và trâu cà tím (shōryō-uma): những lễ vật mộc mạc biểu đạt sự tri ân tổ tiên – tinh thần văn hóa độc đáo của người Nhật.