Khám phá tác phẩm văn học thời Heian xuất hiện trong sân khấu

Thời Heian, khi chữ kana bắt đầu phổ biến rộng rãi, con người có thể diễn đạt cảm xúc và suy nghĩ phong phú hơn. Đây cũng là giai đoạn nở rộ của văn học cung đình, với những tác phẩm tiêu biểu như Truyện Genji.

Trong bộ phim truyền hình dài tập của NHK Hikaru Kimi e, nhiều tác phẩm văn học thời Heian được đưa vào, góp phần làm tăng chiều sâu cho cốt truyện. Bài viết này sẽ chọn lọc và giới thiệu một số tác phẩm đã xuất hiện trong phim.

Truyện Taketori – Câu chuyện Kaguya-hime trở về cung trăng

Truyện Taketori (Taketori Monogatari) là tác phẩm văn xuôi cổ nhất còn lưu truyền đến ngày nay, ra đời từ đầu thời Heian. Tác giả và thời điểm sáng tác chính xác vẫn chưa được xác định, nhưng câu chuyện được biết rộng rãi với tên gọi “Công chúa Kaguya”.

Nội dung xoay quanh nàng Kaguya-hime sinh ra từ trong ống tre, được ông lão đốn tre nuôi dưỡng, lớn lên xinh đẹp, từ chối mọi lời cầu hôn, kể cả của Thiên hoàng, và cuối cùng quay trở về cung trăng.

Trong phim (tập 4), tại dinh thự Tsuchimikado, khi các phu nhân tụ họp, câu chuyện về Kaguya-hime trở thành chủ đề thảo luận: “Vì sao nàng đưa ra những thử thách bất khả thi cho năm vị công tử?”. Nhân vật Mahiro cho rằng đó là sự phẫn nộ và khinh miệt đối với tầng lớp quyền quý.

Nhật ký Kagerō – Nhật ký bộc bạch tâm tình của người vợ quý tộc

Nhật ký Kagerō (Kagerō Nikki) do Mẹ của Fujiwara no Michitsuna chấp bút. Bà vốn là thiếp của Fujiwara no Kaneie (thân phụ của Fujiwara no Michinaga). Đây là tác phẩm nhật ký tiêu biểu của nữ giới thời Heian.

Trong phim, tác phẩm này được nhắc đến ở tập 6 trong một buổi trò chuyện tại salon của Fujiwara no Rinshi, và ở tập 15 khi Mahiro gặp gỡ tác giả tại chùa Ishiyama.

Nội dung miêu tả chân thực những nỗi niềm, buồn tủi và dằn vặt của người phụ nữ làm vợ một quý tộc quyền cao. Đây là tác phẩm có ảnh hưởng mạnh mẽ đến những sáng tác văn học sau này, bao gồm cả Truyện Genji.

Tác giả cũng nổi tiếng là một nữ thi sĩ. Bà có bài thơ trong Hyakunin Isshu:

“Than khóc mãi,

đêm nằm cô đơn,

bình minh sao mà dài đằng đẵng…

Ấy vậy mà, chàng chẳng hề hay biết.”

Trong Nhật ký Kagerō, nhiều bài thơ xuất sắc của bà cũng được ghi lại.

Truyện Ise – Tập truyện thơ xoay quanh một nhân vật giống Ariwara no Narihira

Truyện Ise (Ise Monogatari) là tác phẩm “truyện thơ” cổ nhất còn tồn tại, viết vào đầu thời Heian. Tác phẩm không rõ tác giả, được cho là dựa trên hình tượng của Ariwara no Narihira, một công tử phong lưu nổi tiếng.

Nội dung gồm nhiều đoản thiên, kết hợp thơ waka và văn xuôi, xoay quanh cuộc đời nhân vật chính: tình yêu, tình bạn, lưu lạc, chia ly… Tác phẩm đã ảnh hưởng lớn đến thơ ca và văn học Nhật Bản sau này.

Mở đầu thường bắt đầu bằng câu: “Ngày xưa, có một chàng trai…”, quen thuộc với nhiều người Nhật.

Trong phim (tập 6), Michinaga gửi cho Mahiro một bức thư kèm bài thơ:

“Vì mong được gặp người thương,

ta nguyện vượt qua cả hàng rào thần thánh.”

Bài này phỏng theo một đoạn trong Truyện Ise, qua đó bộc lộ tình cảm chân thành của Michinaga dành cho Mahiro.

Sách Gối Đầu – Tản văn ghi chép đời sống cung đình

Makura no Sōshi (Sách Gối Đầu) là tản văn đầu tiên của Nhật Bản, được Sei Shōnagon – một nữ quan cung đình – sáng tác vào giữa thời Heian.

Tác phẩm thể hiện lối quan sát tinh tế, văn phong dí dỏm, mang đậm tinh thần “okashi” (thanh thoát, duyên dáng). Cùng với Phương trượng ký (Hōjōki) và Tsurezuregusa, nó được coi là một trong ba tác phẩm tản văn vĩ đại nhất Nhật Bản.

Nhiều người từng học thuộc lòng đoạn mở đầu nổi tiếng: “Xuân là lúc bình minh…”.

Trong phim (tập 15), nhân vật Kikyō được Thiên hoàng Ichijō ban cho tên hiệu “Sei Shōnagon”. Bà được xem là đối thủ văn chương với Murasaki Shikibu (tác giả Truyện Genji), dù thực tế có khả năng họ chưa từng phục vụ cùng thời trong cung đình.

Shōyūki – Nhật ký ghi chép xã hội cung đình thời Fujiwara

Shōyūki là nhật ký của Fujiwara no Sanesuke, đại thần nổi tiếng học rộng, sống vào giữa thời Heian. Ông đã ghi lại trong hơn 60 năm những sự kiện chính trị, lễ nghi và đời sống cung đình thời kỳ mà Fujiwara no Michinaga và con trai Yoritada nắm quyền.

Đây là nguồn tư liệu quý giá để hiểu về thời đại, trong đó có bài thơ nổi tiếng của Michinaga:

“Cõi đời này,

là của riêng ta.

Vì ta chẳng thiếu thứ gì,

như vầng trăng tròn viên mãn.”

Trong phim (tập 12), có cảnh Sanesuke (thủ vai bởi Robert Akiyama) ghi chép về cuộc hôn sự của Mahiro với lời châm biếm: “Lại có chuyện hôn sự với một cô gái tầm thường như cục gỉ mũi”.

Kết luận

Trên đây là một số tác phẩm văn học thời Heian xuất hiện trong phim Hikaru Kimi e. Khi đã nắm được bối cảnh và ý nghĩa của những tác phẩm này, người xem có thể hiểu sâu hơn và thêm phần hứng thú với cốt truyện. Đây cũng là dịp tuyệt vời để tìm hiểu và thưởng thức vẻ đẹp của văn học Heian – nền tảng quan trọng của văn hóa Nhật Bản.