Lễ hội truyền thống “Setsubun” của Nhật Bản

Có rất nhiều lễ hội ở Nhật Bản chào đón sự chuyển giao giữa các mùa, nhưng trong số đó, Setsubun là một sự kiện truyền thống đặc biệt quan trọng, tượng trưng cho “sự khởi đầu của một mùa mới”.
Setsubun có nghĩa là “chia mùa” và được tổ chức vào ngày trước khi mùa xuân bắt đầu. Tuy nhiên, nó không chỉ đơn thuần là một sự kiện lịch; nó còn là một nghi lễ xua đuổi tà ma. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu lịch sử, bối cảnh văn hóa, sự khác biệt giữa các vùng miền và một số thông tin thú vị về Setsubun.

1. Nguồn gốc của Setsubun: sự kiện triều đình thời kỳ Heian "Tsuina"

Lần theo lịch sử của Setsubun, chúng ta sẽ tìm thấy một nghi lễ triều đình gọi là “Tsuina”, diễn ra vào thời Heian. Sự kiện này, dựa trên một phong tục du nhập từ Trung Quốc, bắt đầu với mục đích xua đuổi ma quỷ mang đến bệnh dịch và tai ương. Vào thời đó, thay vì “ném đậu”, người dân sử dụng cung gỗ đào và mũi tên sậy để xua đuổi tà ma. Trong thần thoại Trung Quốc, đào là biểu tượng của sự bất tử, trường thọ và xua đuổi tà ma, và ở Nhật Bản, chúng cũng được cho là có sức mạnh xua đuổi tà ma.
Từ thời Kamakura đến thời Muromachi, phong tục ném đậu lan rộng đến thường dân. Đậu nành được sử dụng vì chúng “trừ tà”, và phong tục các gia đình ném đậu như “đậu may mắn” vẫn tiếp tục cho đến ngày nay.

2. Ý nghĩa của Setsubun là gì?

Xuất hiện vào dịp Setsubun, nhưng những “oni” này không chỉ đơn thuần là quái vật; chúng là biểu tượng của “tà niệm” và “tai họa” ẩn chứa trong lòng người.
Do đó, việc xua đuổi oni (qủy) không chỉ ngăn chặn tai họa bên ngoài mà còn thanh lọc tâm hồn. Câu hô “Phúc vào nhà, quỷ ra ngoài” thể hiện ước nguyện đón nhận may mắn, hạnh phúc và xua tan tai ương.
Ngoài ra, sau nghi lễ ném đậu, người ta thường ăn số hạt đậu bằng với tuổi của mình (hoặc nhiều hơn một hạt), được cho là mang ý nghĩa “đón nhận may mắn” vào cơ thể bằng cách ăn chúng.

3. Ném đậu và ăn ehomaki hiện đại

Ngày nay, hai sự kiện mang tính biểu tượng của Setsubun là “ném đậu” và “ehomaki” (cuộn sushi ăn vào hướng tốt lành của năm).
Ném đậu không chỉ được tổ chức tại nhà mà còn ở các đền thờ và miếu thờ, đôi khi có sự tham gia của người nổi tiếng và chức sắc địa phương.
Các sự kiện ném đậu quy mô lớn đặc biệt phổ biến tại Đền Yoshida ở Kyoto và Đền Sensoji ở Tokyo, nơi nhiều tín đồ tụ họp để nhận đậu may mắn. Lễ hội Setsubun của Đền Yoshida được tổ chức trong ba ngày, bao gồm cả Setsubun.
Mặt khác, Ehomaki là một phong tục tương đối mới. Ban đầu là một phong tục của vùng Kansai, nhưng ehomaki đã lan rộng trên toàn quốc vào những năm 1990. Phong tục này đặc trưng bởi phong cách độc đáo là ăn một cuộn sushi trong im lặng, hướng về hướng tốt lành của năm và nghĩ về một điều ước. Phong tục này thể hiện quan niệm rằng không nói chuyện trong khi ăn sẽ giúp bạn tránh bỏ lỡ vận may.

4. Sự khác biệt giữa các vùng miền trong lễ hội Setsubun là gì?

Mỗi vùng miền ở Nhật Bản đều có lễ hội Setsubun độc đáo riêng.
Hokkaido: Một nét đổi mới độc đáo ở các vùng lạnh, có một phong tục ném đậu phộng thay vì đậu nành. Phong tục này được hình thành vì lý do thực tế là đậu phộng vẫn còn nguyên vỏ, nên có thể nhặt và ăn ngay cả khi bị dính tuyết hoặc đất.
Lễ hội Hadaka Oshiai ở Tỉnh Niigata: Tại lễ hội này, được tổ chức vào ngày đầu tiên của mùa xuân, những người đàn ông cởi trần sẽ đẩy nhau để xua đuổi điều xui rủi. Điều này cũng liên quan đến chủ đề Setsubun là “thanh tẩy, xua hạn”.

5. Những điều thú vị cần biết về Setsubun

Nguồn gốc của Oni: Từ “oni” (quỷ) được cho là bắt nguồn từ từ “onu” (ẩn giấu). Bị coi là một thực thể vô hình, oni cuối cùng được coi là biểu tượng của sự xui xẻo.
Vì sao đậu dùng trong lễ Setsubun phải được rang: Đậu dùng trong lễ Setsubun luôn được rang chứ không phải sống. Lý do là vì việc rải đậu sống sẽ nảy mầm, điều này được cho là “gây ra tai ương”. Ngược lại, đậu rang đã mất khả năng nảy mầm, mang ý nghĩa “chặt đứt tận gốc điều xấu xa”.
Nghi lễ thanh tẩy Oni bên ngoài Nhật Bản: Mặc dù lễ Setsubun thường được coi là một nét văn hóa độc đáo của Nhật Bản, nhưng các phong tục tương tự cũng tồn tại trên khắp thế giới. Ví dụ, ở Trung Quốc, có phong tục xua đuổi tà ma bằng roi da và pháo nổ trong dịp Tết Nguyên đán.
Ở châu Âu, một số vùng tổ chức lễ hội hóa trang vào cuối mùa đông, nơi mọi người hóa trang để xua đuổi tà ma.

6. Kết luận

Setsubun không chỉ là một sự kiện thường niên, mà còn là một truyền thống Nhật Bản mang ý nghĩa lịch sử và văn hóa sâu sắc.
Phong tục ném đậu và ehomaki (cơm gói trong ehomaki) được thực hiện tại nhà vẫn được nhiều người ưa chuộng cho đến ngày nay như một sự kiện thắt chặt tình cảm gia đình và cầu mong hạnh phúc.

Setsubun là dịp để cảm nhận chiều sâu văn hóa Nhật Bản. Vào mùa Setsubun năm nay, sao bạn không thử tận hưởng lễ hội này với một tâm thế mới, đồng thời nhớ đến những giá trị và câu chuyện ý nghĩa ẩn sau truyền thống.