Thư pháp Nhật Bản – Vẻ đẹp tinh thần trong từng nét mực

“Thư pháp”, một trong những nét văn hóa Nhật Bản, đang thu hút sự yêu thích ở nước ngoài bởi vẻ đẹp giản dị của nó. Mặc dù là điều mà mọi người Nhật Bản đều biết, nhưng khi cố gắng giải thích chi tiết về thư pháp là gì, nguồn gốc và các động tác của nó, chúng ta lại thấy mình không biết nhiều đến vậy.

"Thư pháp" - nét văn hóa truyền thống Nhật Bản là gì?

Định nghĩa

Thư pháp là một hình thức biểu đạt cảm xúc của bản thân thông qua việc sử dụng bút lông và mực để viết chữ trên giấy, thể hiện qua các con chữ và kiểu chữ. Nó không chỉ đơn thuần là viết chữ mà còn là một phương tiện để thể hiện bản thân, do đó có thể coi là một loại hình nghệ thuật. Thư pháp đòi hỏi sự tập trung cao độ và kỹ thuật để viết chữ đẹp, do đó nó được coi là một phương pháp rèn luyện tinh thần. Tiền thân của thư pháp là “tập viết” được học ở trường, nhưng sự khác biệt lớn giữa tập viết và thư pháp là “có hay không sự thể hiện bản thân”. Mục đích của tập viết là viết những con chữ đẹp, cân đối theo đúng thứ tự nét, trong khi thư pháp sử dụng cả những con chữ được phá cách táo bạo. Mục đích là để thể hiện sự mạnh mẽ, tinh tế hoặc nỗi buồn thông qua các con chữ được viết ra. Thư pháp được chia thành hai loại chính là “Hán tự” và “Kana”, và nếu tính cả “Hán tự Kana hỗn hợp” (sử dụng cả hai loại chữ) thì có thể chia thành ba loại chính.

Nguồn gốc của thư pháp

Nguồn gốc của thư pháp được cho là bắt đầu từ việc du nhập từ Trung Quốc sang Nhật Bản. Thư pháp phát triển ở Trung Quốc, nơi có văn hóa chữ Hán, và được truyền đến Nhật Bản vào khoảng thế kỷ 6 đến thế kỷ 7, từ thời Asuka đến thời Nara, cùng với Phật giáo như một hình thức sao chép kinh Phật. Cùng với thư pháp, cách làm bút lông và mực, cách làm giấy cũng được truyền đến. Việc có thể viết chữ bằng bút lông và mực được coi là một trong những kiến thức quan trọng đối với các võ sĩ và quý tộc thời bấy giờ. Giống như nhiều nền văn hóa, nghệ thuật và giải trí khác, theo thời gian, thư pháp không chỉ dành cho võ sĩ và quý tộc mà còn lan rộng trong dân chúng. Hầu hết người Nhật đều có cơ hội tiếp xúc với tập viết chữ, bước đầu của thư pháp, thông qua các lớp học thư pháp hoặc các tiết học ở trường. Thư pháp cũng ăn sâu vào đời sống hiện đại của người Nhật, chẳng hạn như phong bì chúc mừng và chia buồn, thiệp năm mới và nghi lễ khai bút đầu năm.

Các động tác cơ bản của thư pháp

Cách ngồi

Cách ngồi cơ bản khi viết thư pháp là ngồi ngay ngắn trên đệm. Nếu bạn không quen ngồi kiểu chính tọa, hoặc nếu bạn gặp khó khăn khi ngồi do đau lưng hoặc đau khớp, bạn có thể ngồi trên ghế hoặc sử dụng dụng cụ hỗ trợ cho việc ngồi chính tọa, nhưng điều quan trọng là không được ngồi nghiêng so với bàn

Tư thế, cách cầm bút

Tư thế cũng giống như cách ngồi, phải giữ thẳng lưng. Hãy chú ý không viết trong tư thế gù lưng hoặc chống tay và ngồi nghiêng. Khi mài mực bằng nghiên, hãy đổ một ít nước vào phần lõm ở phía trên nghiên và nhẹ nhàng mài mực. Tập trung tinh thần và mài mực từ từ một lúc, mực sẽ hòa tan dần vào nước và tạo thành mực lỏng. Sau khi có mực lỏng, hãy thấm mực vào bút lông. Sử dụng ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa để cầm bút ở khoảng giữa thân bút. Khi viết chữ bằng bút chì, bạn hơi nghiêng bút, nhưng khi viết chữ bằng bút lông, đặc trưng là cầm bút thẳng đứng. Khi viết chữ, nên dùng tay không thuận (tay không viết chữ) để nhẹ nhàng giữ giấy.

Trang phục

Khi viết thư pháp, không có trang phục chuyên dụng đặc biệt như “áo kiếm đạo” hay “áo judo”, bạn có thể mặc trang phục thoải mái. Tuy nhiên, vì mực có thể bắn và làm bẩn quần áo, bạn nên tránh mặc quần áo trắng hoặc quần áo mới. Những loại quần áo có tay áo phồng, có tua rua ở gấu áo hoặc tay áo loe rộng như tay chuông không được khuyến khích vì có thể bị nhúng vào nghiên mực. Tốt hơn hết là nên mặc quần áo sẫm màu hoặc quần áo cũ để viết thư pháp cho an toàn.

Chữ Hán viết bằng bút lông có 5 kiểu chữ chính

Chữ Hán viết bằng bút lông có 5 kiểu chữ, cụ thể như sau:
Triện thư: Là chữ được viết trên con dấu hoặc hộ chiếu của người có quốc tịch Nhật Bản. Phần góc của các chữ Hán vuông vắn như “田” (Điền) hay “日” (Nhật) được gọi là “転折” (Ten-setsu), nhưng trong Triện thư, phần này có đặc điểm là cong tròn.
Lệ thư: Các chữ như “日本銀行券” (Nippon Ginkouken – Ngân phiếu Ngân hàng Nhật Bản) hay “壱万円” (Ichi man-en – 10.000 yên) được viết trên tiền giấy Nhật Bản là viết theo Lệ thư. Đây là kiểu chữ ra đời sau Triện thư, có đặc điểm là phần “hất” và “phẩy” dẹt, là kiểu chữ đặc trưng, nhưng thực tế lại ít được sử dụng trong thư pháp.
Khải thư: Khải thư là kiểu chữ ra đời sau lệ thư và là kiểu chữ cơ bản của thư pháp. Đây là kiểu chữ đầu tiên được học trong tập viết chữ và các lớp học thư pháp. Để viết các kiểu chữ khác hoặc phá cách chữ, việc có thể viết khải thư đẹp là tiền đề, vì vậy đây là một kiểu chữ quan trọng để đạt đến đỉnh cao của thư pháp.
Hành thư: Hành thư cũng là kiểu chữ ra đời từ lệ thư. Đặc điểm của nó là kiểu chữ có dòng chảy, như khải thư được viết hơi nghiêng, các nét được viết liên tục không dừng bút hoặc một phần chữ được lược bỏ.
Thảo thư: Thảo thư là kiểu chữ viết tiếng Nhật giống như chữ viết tay của tiếng Anh. Vì có thể viết nhanh nên chữ được viết phá cách hơn so với Hành thư. Thảo thư khó viết và đọc nếu không có kiến thức nhất định, vì vậy có thể nói đây là kiểu chữ dành cho người có trình độ thư pháp cao cấp.

Người mới học thư pháp nên bắt đầu từ Khải thư

Khi người mới học thư pháp học các kiểu chữ, nên bắt đầu bằng cách học khải thư, kiểu chữ thường được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày, sau đó là hành thư hơi nghiêng, và khi đã quen với cách phá cách, hãy luyện tập theo thứ tự thảo thư, kiểu chữ được phá cách và lược bỏ nhiều.

Kết luận

Nguồn gốc của thư pháp có từ lâu đời, được truyền từ Trung Quốc sang Nhật Bản cùng với Phật giáo vào khoảng thời Nara. Trong thư pháp, sử dụng bút lông và mực để thể hiện bản thân thông qua chữ viết, bạn sẽ học các động tác cơ bản như ngồi quỳ thẳng lưng, cầm bút thẳng đứng, cũng như 5 kiểu chữ cơ bản. Ngoài các dịp tang lễ, cưới hỏi và thiệp năm mới, thỉnh thoảng thử thưởng thức thư pháp như một hình thức rèn luyện tinh thần cũng rất tốt.