TỔNG QUAN VỀ CÁC PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP CHỦ ĐỘNG

Tổng quan về phương pháp học tập chủ động

Hiện tại, Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ Nhật Bản đang tích cực thúc đẩy việc áp dụng phương pháp học tập chủ động (active learning) trong giáo dục. Tuy nhiên, nhiều người vẫn gặp khó khăn trong việc hiểu rõ nội dung của học tập chủ động và cách tích hợp vào lớp học. Để giảm bớt khó khăn, trước tiên cần hiểu đúng về phương pháp này.

Học Tập Chủ Động Là Gì?

Khác với hình thức giảng dạy một chiều từ giáo viên sang học sinh, học tập chủ động là phương pháp giáo dục mà học sinh tham gia tích cực vào quá trình học tập và suy nghĩ. Trong học tập chủ động, học sinh phát triển khả năng nhận thức, đạo đức và xã hội thông qua các hoạt động như thảo luận nhóm, tranh luận và làm việc nhóm. Điểm đặc trưng lớn nhất của học tập chủ động là việc không chỉ ghi nhớ kiến thức chính xác mà còn học cách tiếp cận giải quyết vấn đề qua các cuộc tranh luận không có đáp án chính xác.

Vai trò của giáo viên trong học tập chủ động không phải là dạy các bài tập có đáp án đúng. Thay vào đó, giáo viên đóng vai trò là người điều hành (facilitator), hỗ trợ quá trình thảo luận và giữ vai trò trung lập trong việc điều phối các cuộc thảo luận.

Lý Do Bộ Giáo Dục, Văn Hóa, Thể Thao, Khoa Học và Công Nghệ Thúc Đẩy Học Tập Chủ Động

Với sự đa dạng ngày càng tăng trong các giá trị và sự phát triển trong lĩnh vực công nghệ, nhu cầu về con người và vật phẩm phù hợp với xã hội đa dạng đã gia tăng. Để không bị tụt lại so với sự thay đổi của thời đại, ngành giáo dục cần phải thay đổi. Để thích ứng với sự thay đổi này, không chỉ nội dung học tập mà cả phương pháp học tập cũng phải đổi mới. Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ đang thúc đẩy học tập chủ động như một phương pháp giáo dục phù hợp với thời đại mới.

Học tập chủ động giúp phát triển các khả năng nhận thức, đạo đức và xã hội, đồng thời rèn luyện khả năng hành động và suy nghĩ chủ động. Thông qua học tập chủ động, học sinh cũng học được cách lắng nghe nhiều giá trị khác nhau và tôn trọng quan điểm của người khác.

Kim Tự Tháp Học Tập

Kim tự tháp học tập của Viện Đào tạo Quốc gia Hoa Kỳ minh họa mối quan hệ giữa các phương pháp học tập và tỷ lệ duy trì kiến thức trung bình. Theo sơ đồ này, các phương pháp học tập chủ động như thảo luận nhóm, trải nghiệm và dạy lại cho người khác có tỷ lệ duy trì kiến thức cao hơn so với các phương pháp học tập truyền thống như giảng bài, đọc sách và xem video.

Các phương pháp học tập như tham gia giảng bài hoặc đọc sách thường có tính chất thụ động và đơn lẻ, dẫn đến việc kiến thức không được lưu giữ lâu dài. Ngược lại, ở phần dưới của kim tự tháp là các phương pháp học tập yêu cầu sự chủ động và tương tác như thảo luận nhóm và làm việc thực tế, giúp kiến thức được ghi nhớ lâu hơn khi học sinh tham gia tích cực và có động lực trong quá trình học tập.

Hiệu Quả Đạt Được Từ Học Tập Chủ Động

Áp dụng phương pháp học tập chủ động có thể mang lại những lợi ích mà các phương pháp giảng dạy truyền thống khó có được. Dưới đây là một số lợi ích chính:

Mục Đích 1: “Truyền Đạt và Củng Cố Kiến Thức”

Trong các hoạt động như thảo luận nhóm hoặc làm việc thực tế, việc hợp tác với bạn bè để trao đổi và chia sẻ kiến thức là rất quan trọng. Đồng thời, việc trình bày ý kiến trong thảo luận hoặc tổ chức các buổi báo cáo nhóm cũng là một phần quan trọng của việc học. Để nâng cao chất lượng học tập, việc mỗi học sinh hiểu sâu vấn đề học tập là cần thiết.

Những điều quan trọng hoặc thú vị thường dễ nhớ hơn mà không cần nhiều nỗ lực. Khi bạn liên tục tham gia vào các vấn đề cụ thể, sự quan tâm đối với vấn đề đó tự nhiên sẽ tăng lên, và việc ghi nhớ kiến thức trở nên dễ dàng hơn.

Mục Đích 2: “Phát Triển Kỹ Năng Giải Quyết Vấn Đề”

Khác với phương pháp học truyền thống, nơi việc ghi nhớ kiến thức và công thức được ưu tiên, học tập chủ động tập trung vào việc giải quyết các vấn đề không có đáp án rõ ràng. Sinh viên phải chủ động làm việc với các nhiệm vụ mà không có câu trả lời cố định.

Học tập chủ động khuyến khích sinh viên suy nghĩ sâu sắc về các câu hỏi như “Bạn nghĩ thế nào về vấn đề này? Để giải quyết vấn đề, bạn cần phải làm gì?” Sinh viên học hỏi sự đa dạng của các quan điểm thông qua việc trao đổi ý kiến với người khác. Qua việc liên tục trao đổi và tổ chức lại kiến thức, sinh viên có thể tìm ra các phương pháp giải quyết hoàn toàn mới.

Học Tập Chủ Động Trong Giáo Dục Đại Học

Tại các trường đại học, học tập chủ động không chỉ là việc giáo viên truyền đạt kiến thức một chiều mà còn là sự kết hợp giữa giáo viên và sinh viên để cùng nhau học hỏi. Dưới đây là ba ví dụ từ các trường đại học với mức độ hài lòng cao từ sinh viên và chất lượng học tập ngày càng được cải thiện:

Đại học Kỹ thuật Kanazawa, Khoa Kỹ Thuật

Tại Đại học Kỹ thuật Kanazawa, khoa Kỹ thuật xây dựng chương trình đào tạo với phương châm “kỹ sư tự suy nghĩ và hành động,” nhằm giúp sinh viên chuyển đổi kiến thức thành trí tuệ. Chương trình giảng dạy tập trung vào hai lĩnh vực chính: giáo dục dự án thiết kế và chương trình đào tạo tổng hợp dựa trên phương pháp học tập “tổng hợp sức mạnh,” kết hợp với các hoạt động học tập chủ động đặc sắc.

Lĩnh vực thứ nhất là lớp học nhấn mạnh vào “giáo dục dự án thiết kế,” giúp sinh viên nắm vững quy trình giải quyết vấn đề, bao gồm phát hiện vấn đề trong thực tế, làm rõ vấn đề, tạo ra giải pháp, đánh giá và lựa chọn, cụ thể hóa thiết kế. Lớp học được tổ chức dưới hình thức làm việc nhóm và theo các bước sau, giáo viên sẽ đóng vai trò như một huấn luyện viên, giải thích quy trình và phương pháp thiết kế dự án đồng thời hỗ trợ sinh viên khi cần:

  1. Đối mặt với các vấn đề không có giải pháp duy nhất, thử nghiệm và điều chỉnh để tìm ra giải pháp.
  2. Trong quá trình tìm kiếm giải pháp, sinh viên sẽ thực hiện các bài thuyết trình trong lớp, tiếp nhận ý kiến từ các nhóm khác để cải tiến hoạt động của mình.
  3. Qua hoạt động nhóm, sinh viên nhận thức được tầm quan trọng của trách nhiệm cá nhân và sự hợp tác với người khác trong nhóm.

Lĩnh vực thứ hai là lớp học nhấn mạnh vào phương pháp học tập “tổng hợp sức mạnh,” nhằm phát triển các kỹ năng như giao tiếp, hợp tác, thái độ và động lực học tập cần thiết trong xã hội. Thông qua các lớp học học tập chủ động, sinh viên được kỳ vọng sẽ phát triển hiệu quả tổng hợp các kỹ năng. Ví dụ, trong lớp học giáo dục tổng quát “Nghiên cứu Nhật Bản,” sinh viên tham gia vào thảo luận nhóm, học tập dự án và trình bày kết quả về các chủ đề liên quan đến Nhật Bản. Sinh viên cải thiện tổng hợp các kỹ năng thông qua các bước học tập sau:

  1. Tiếp thu kiến thức.
  2. Suy nghĩ, lập luận và sáng tạo.
  3. Hợp tác trong nhóm và thể hiện khả năng lãnh đạo.
  4. Trình bày, biểu đạt và truyền đạt thông tin.

Đại Học Okayama, Khoa Kỹ Thuật, Ngành Kỹ Thuật Cơ Khí

Tại Đại học Okayama, khoa Kỹ thuật đã tích hợp phương pháp học tập chủ động từ năm nhất đến chương trình thạc sĩ. Ví dụ về chương trình giảng dạy bao gồm:

  • Năm Nhất: Sinh viên học cách học tập tại trường đại học, thuyết trình và tìm kiếm thông tin qua các hoạt động nhóm.
  • Năm Hai: Trong “Dự Án Sáng Tạo,” sinh viên phát triển khả năng tưởng tượng và sáng tạo.
  • Năm Ba: Trong “Thí Nghiệm Kỹ Thuật Sáng Tạo,” sinh viên tự tìm kiếm và chọn đối tượng thí nghiệm, thực hiện thí nghiệm với sự hướng dẫn của giáo viên.

Tại dự án sáng tạo của năm hai, sinh viên sử dụng bảng tự đánh giá để ghi lại kết quả đánh giá từ giáo viên, bao gồm lãnh đạo, khả năng tìm kiếm vấn đề, làm việc nhóm, khả năng thực hành và sáng tạo.

Đại Học Kỹ Thuật Công Nghiệp, Khoa Quản Trị

Tại Đại học Kỹ Thuật Công Nghiệp, việc giảng dạy kết hợp giữa các phương pháp truyền thống và học tập chủ động. Các môn học bao gồm môn chuyên ngành, thực hành, thiết kế nghề nghiệp và giáo dục cơ bản đều tích hợp phương pháp học tập chủ động. Ví dụ, trong môn thiết kế nghề nghiệp từ năm nhất đến năm bốn:

  • Năm Nhất: Sinh viên học về “Làm việc” và “Cơ cấu doanh nghiệp,” thực hiện kiểm tra nghề nghiệp và tạo bảng kế hoạch nghề nghiệp.
  • Năm Hai: Trong môn “Thiết Kế Dự Án,” sinh viên phải tìm hiểu về nhu cầu của các doanh nghiệp và dự án thực tế.
  • Năm Ba: Trong môn “Thực Hành Thiết Kế Dự Án,” sinh viên làm việc với các đối tác doanh nghiệp để phát triển sản phẩm.
  • Năm Tư: Sinh viên làm luận văn và thực tập để chuẩn bị cho công việc tương lai.

Nhận Thức Đúng Về Học Tập Chủ Động Là Bước Đầu Tiên Để Thành Công

Với sự phát triển nhanh chóng của xã hội hiện đại, phương pháp giáo dục cũng đang được xem xét lại. Học tập chủ động, được Bộ Giáo dục Nhật Bản khuyến khích, là phương pháp học tập giúp nâng cao động lực học tập của từng sinh viên, phát triển các kỹ năng làm việc nhóm và giải quyết vấn đề. So với phương pháp giảng dạy truyền thống, học tập chủ động nhấn mạnh sự chủ động của sinh viên thông qua các hoạt động như thảo luận nhóm và thực địa.

Mặc dù học tập chủ động đã được nhiều cơ sở giáo dục áp dụng, nó cũng gặp phải những chỉ trích và thách thức. Trước khi áp dụng học tập chủ động, việc hiểu rõ ý nghĩa của nó và học từ các ví dụ thành công cũng như thất bại là rất quan trọng. Bằng cách hiểu bản chất của học tập chủ động và không chỉ tập trung vào phương pháp dạy học bề ngoài, giúp các giáo viên có thể đạt được những kết quả tốt hơn.

Học Tập Chủ Động trong Giáo Dục Trung Học

Giáo dục trung học đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kiến thức và chuẩn bị cho việc chuyển tiếp vào xã hội và nghề nghiệp. Học tập chủ động không chỉ giúp học sinh hiểu rõ bản thân mà còn đánh giá thực tế về tương lai và nghề nghiệp, đồng thời học cách đối mặt với các thách thức. Để đạt được “khả năng sống” và thích ứng với các thay đổi, các chương trình giáo dục nghề nghiệp được triển khai theo những cách sau:

Hình Thức Workshop

Workshop là phương pháp học tập và đào tạo cho phép các tham gia viên tự do làm việc hoặc phát biểu trong một môi trường được tổ chức bởi một người điều phối. Trong các workshop, việc trao đổi ý kiến thường diễn ra sôi nổi hơn so với các lớp học truyền thống, và sự tự nghĩ, trải nghiệm của từng người giúp hiểu sâu hơn về vấn đề.

Ví Dụ Về Việc Áp Dụng Học Tập Chủ Động

  • Tự Nhận Thức Bản Thân: Thông qua các câu hỏi liên quan đến cuộc sống hàng ngày, định hướng nghề nghiệp và các lo lắng cá nhân, học sinh có thể diễn đạt và nhận thức rõ hơn về những sở thích và không thích của bản thân, từ đó thúc đẩy sự tự hiểu biết.
  • Nghiên Cứu Ngành và Hiểu Biết Về Doanh Nghiệp: Học sinh được khuyến khích tìm hiểu về ngành nghề và chuỗi giá trị của các doanh nghiệp, từ đó nâng cao nhận thức về công việc và nghề nghiệp.
  • Trải Nghiệm Giả Lập Về Công Việc và Thu Nhập: Thông qua các trải nghiệm giả lập về cách làm việc và thu nhập, học sinh nhận thức được tầm quan trọng của việc lập kế hoạch cuộc sống và hình thành quan điểm về công việc và nghề nghiệp.

Hình Thức Giảng Dạy Khách Mời

Mời các chuyên gia hoặc người có kinh nghiệm trong việc lựa chọn nghề nghiệp đến giảng dạy, để chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn. Hình thức này không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức mà còn cung cấp các hành động cụ thể và dễ hiểu hơn thông qua những câu chuyện thực tế.

Trải Nghiệm Nghề Nghiệp và Học Tập Ngoài Trường

Học sinh tham gia các hoạt động như thực tập tại nơi làm việc, tham quan trường đại học hoặc văn phòng, tham gia các workshop tại doanh nghiệp, hoặc các dự án giải quyết vấn đề của cộng đồng. Những trải nghiệm này giúp học sinh không chỉ nghe về các công việc mà còn quan sát và cảm nhận thực tế, từ đó có được sự hiểu biết sâu sắc hơn và kết nối với xã hội. Việc tương tác với bạn bè đồng trang lứa cũng tạo động lực và cảm hứng trong học tập.

Hình Thức Giao Lưu Văn Hóa

Để mở rộng khả năng hình thành sự nghiệp và tăng cường các lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai, việc phát triển nguồn nhân lực toàn cầu là rất quan trọng. Ví dụ, việc sử dụng ngôn ngữ nước ngoài trong giao tiếp hàng ngày là một cách thực hành hiệu quả. Đồng thời, việc tiếp nhận sinh viên quốc tế và tham gia các chương trình du học giúp học sinh làm quen với sự khác biệt về quốc tịch, văn hóa và tập quán, từ đó phát triển thái độ hiểu biết lẫn nhau và ý thức quốc tế.

Ví Dụ Về Áp Dụng:

  • Tiếp Nhận Sinh Viên Quốc Tế Đến Ở Nhà: Thực hiện các chương trình homestay với sinh viên quốc tế để tạo cơ hội giao lưu và học hỏi từ các nền văn hóa khác nhau.
  • Sử Dụng Ngoại Ngữ Trong Các Hoạt Động: Tổ chức các buổi thuyết trình, kịch nghệ hoặc biểu diễn ca nhạc bằng ngoại ngữ để phát triển kỹ năng giao tiếp và tăng cường sự tự tin.

Hình Thức Giáo Dục Thực Tiễn

Không chỉ dừng lại ở việc trải nghiệm công việc, mà còn thực hiện các hoạt động kinh doanh thực tế để phát triển tính tự chủ và các kỹ năng cần thiết để sống sót trong xã hội hiện đại. Thay vì chỉ dạy lý thuyết, học sinh được khuyến khích trực tiếp đối mặt và giải quyết các tình huống thực tế, từ đó học được các kỹ năng quan trọng như phép tắc kinh doanh và xử lý thông tin.

Ví Dụ Về Áp Dụng:

Thực Hiện Hoạt Động Kinh Doanh Thực Tế: Tạo cơ hội cho học sinh điều hành các dự án kinh doanh thực tế, từ việc lập kế hoạch, quản lý đến triển khai và đánh giá kết quả, để nâng cao khả năng tự quản lý và phát triển các kỹ năng cần thiết cho sự nghiệp.

Các Vấn Đề Của Học Tập Chủ Động

Với việc triển khai học tập chủ động tại nhiều cơ sở giáo dục, các vấn đề và thách thức liên quan cũng đã dần được làm rõ.

Khó Khăn Trong Việc Hướng Dẫn: Học tập chủ động bao gồm nhiều kỹ thuật nhóm như Think-Pair-Share, Peer Response, và Jigsaw, và việc lựa chọn kỹ thuật nào cho từng bài tập có thể gặp khó khăn. Việc hướng dẫn các sinh viên không thích hoạt động nhóm hoặc tranh luận có thể rất khó khăn, và giáo viên cần phải cân nhắc giữa việc tôn trọng tính tự chủ của sinh viên và cách cung cấp hỗ trợ.

Thời Gian Học Tập Bị Giới Hạn: Học tập chủ động thường yêu cầu nhiều thời gian hơn do các hoạt động nhóm và huấn luyện nghề nghiệp. Trong khi đó, trường học phải thực hiện các lớp học truyền thống, dẫn đến việc thời gian trở nên không đủ. Giáo viên cũng cần phải hỗ trợ sinh viên tìm ra câu trả lời thay vì chỉ cung cấp đáp án như trong phương pháp truyền thống, làm cho học tập chủ động thường tốn nhiều thời gian hơn.

Khó Khăn Trong Đánh Giá: Trong các lớp học truyền thống, việc đánh giá thường dựa vào các bài tập nộp, bài kiểm tra định kỳ, và số lần tham gia. Tuy nhiên, với học tập chủ động, việc đánh giá có thể dựa vào thái độ trong lớp học hoặc chỉ dựa vào kết quả kiểm tra. Mặc dù việc đánh giá dựa vào thái độ có thể thúc đẩy sự tham gia tích cực, nhưng cũng có nguy cơ làm giảm điểm của những sinh viên không giỏi giao tiếp. Ngược lại, việc đánh giá chỉ dựa vào kết quả kiểm tra có thể dẫn đến việc sinh viên không tham gia tích cực trong lớp.

Khó Khăn Trong Việc Chọn Phương Pháp Hướng Dẫn Và Tài Liệu: Nếu giáo viên không hiểu rõ về học tập chủ động, họ có thể chỉ tập trung vào việc để sinh viên viết, nói, và trình bày mà không cân nhắc đến chất lượng nội dung học tập. Học tập chủ động kém chất lượng có thể dẫn đến việc học không hiệu quả. Thêm vào đó, vì nhiều hoạt động của học tập chủ động thường theo dạng workshop, giáo viên cần có kiến thức cơ bản qua đào tạo hoặc trải nghiệm để đánh giá hiệu quả hướng dẫn.

Giải Quyết Các Vấn Đề Để Học Tập Chủ Động Hiệu Quả

Để áp dụng học tập chủ động thành công, việc học từ cả các ví dụ thành công và thất bại là rất quan trọng. Hướng dẫn từ Bộ Giáo dục Nhật Bản về “Sổ Tay Thất Bại Của Học Tập Chủ Động” nêu rõ những trường hợp như:

  • Sự khác biệt lớn giữa sinh viên có động lực cao và thấp.
  • Thiếu vai trò lãnh đạo dẫn đến nhóm không đạt được sự đồng thuận.
  • Phương pháp đánh giá không rõ ràng gây nhầm lẫn cho cả sinh viên và giáo viên.
  • Giáo viên đưa ra quá nhiều chỉ dẫn khiến sinh viên chỉ chờ đợi hướng dẫn.

Để khắc phục những vấn đề này, việc tổ chức các buổi định hướng trước và làm rõ tiêu chí đánh giá là rất quan trọng. Việc tạo ra các cơ chế khuyến khích sự tham gia của sinh viên cũng cần được chú trọng. Trong khi học tập chủ động đề cao tính tự chủ của sinh viên, giáo viên cũng cần hỗ trợ trong việc xác định vai trò và đặt mục tiêu trong nhóm.

Công ty TNHH Giáo dục và Dịch thuật IFK

Nhấp vào một ngôi sao để đánh giá!

5 / 5. Lượt đánh giá: 652

Không có phiếu bầu cho đến nay! Hãy là người đầu tiên đánh giá bài này.

Bài viết liên quan