Trà đạo – Nét văn hóa truyền thống đáng tự hào của Nhật Bản với thế giới là gì?

Trà đạo, một nền văn hóa truyền thống của Nhật Bản, là một nền văn hóa chứa đựng thế giới của cái đẹp, nơi bạn có thể tiếp xúc với tinh túy của tinh thần hiếu khách và văn hóa sinh hoạt Nhật Bản. Tuy nhiên, khi nói đến trà đạo, có lẽ nhiều người sẽ nghĩ đến những nghi thức và quy tắc khó khăn, cứng nhắc. Vậy trà đạo là gì, sự hấp dẫn và thú vị của nó, đến “Tứ quy thất tắc” – những nguyên tắc quan trọng của trà đạo.

1. Trà đạo là gì?

Trà đạo “theo phong cách truyền thống của Nhật Bản, chủ nhà pha trà và mời khách, còn khách thì đón nhận sự hiếu khách của chủ nhà và thưởng trà”. Tuy nhiên, trà đạo không chỉ đơn thuần là việc pha trà và thưởng thức. Nó còn là một nghệ thuật tổng hợp, kết hợp nhiều lĩnh vực khác nhau như thủ công mỹ nghệ của các dụng cụ trà, nghệ thuật tạo vườn, kiến trúc, thư pháp trên bức họa treo trong phòng khách, ẩm thực của các món ăn và bánh ngọt Nhật Bản được dọn ra, hoa được trang trí, và các nghi thức pha trà thể hiện sự hiếu khách.

2. Sức hấp dẫn và thú vị của Trà đạo

Sự hấp dẫn của trà đạo không chỉ nằm ở việc thưởng thức trà matcha mà còn ở chỗ nó tạo ra những cuộc gặp gỡ “nhất kỳ nhất hội” giữa người với người. Trong không gian trà thất nhỏ hẹp và thời gian dài bên nhau, những người mới gặp lần đầu có thể trở nên thân thiết, bởi vì trà đạo tạo ra sự giao lưu giữa người với người thông qua chén trà. Bằng cách đắm mình trong bầu không khí thư giãn, tĩnh lặng của buổi trà, không chỉ khách với khách mà cả chủ nhà và khách cũng có thể cởi mở trò chuyện. Tuy nhiên, để tận hưởng được không gian như vậy, điều quan trọng là phải ghi nhớ “Tứ quy thất tắc” mà bậc thầy trà đạo Sen no Rikyū đã dạy.

3. Nguyên tắc Trà đạo theo lời dạy của Sen no Rikyū: "Tứ Quy Thất Tắc "

Tứ Quy Thất Tắc là thuật ngữ kết hợp giữa “Thất Tắc của Rikyū” thể hiện lòng hiếu khách và “Tứ Quy” thể hiện tinh thần của Trà đạo.

3-1. Tâm thế của Tứ Quy – Hòa Kính Thanh Tịch

Tứ quy đại diện cho Hòa Kính Thanh Tịch, và người ta nói rằng bốn chữ này chứa đựng toàn bộ tâm hồn của trà đạo.
Hòa: Sống hòa thuận, vui vẻ và ấm áp trong lòng.
Kính: Tôn trọng và quý mến lẫn nhau, trân trọng nhau.
Thanh: Không chỉ giữ gìn sự sạch sẽ hữu hình mà còn giữ cho tâm hồn trong sáng và đẹp đẽ.
Tịch: Một tâm hồn không bị xáo trộn bởi bất cứ điều gì, vững vàng trong mọi hoàn cảnh.
Hòa Kính Thanh Tịch có nghĩa là chủ nhà và khách cùng nhau làm dịu lòng mình, giữ thái độ trang trọng, tôn kính lẫn nhau, và giữ cho các vật phẩm và không khí trong trà thất thanh tịnh. Đây là những từ ngữ quan trọng, đóng vai trò như cầu nối để con người với con người, con người với vật chất và vật chất với vật chất tôn trọng lẫn nhau, từ đó làm cho cuộc sống trở nên sâu sắc, phong phú và an yên.

4. Nguyên tắc về lòng hiếu khách – Thất Tắc của Rikyū

Tiếp theo, hãy xem xét chi tiết về Thất tắc. Thất Tắc của Rikyū là bảy nguyên tắc quan trọng về tâm thế khi tiếp đãi khách, được Sen no Rikyū dạy.
Nhất tắc: Pha trà sao cho hợp khẩu vị khách.
Nhị tắc: Đặ than vừa đủ để nước sôi.
Tam tắc: Mùa hè mát mẻ, mùa đông ấm áp.
Tứ tắc: Hoa như ở ngoài đồng nội.
Ngũ tắc: Chuẩn bị sớm hơn giờ hẹn.
Lục tắc: Chuẩn bị sẵn dù trời không mưa.
Thất tắc: Quan tâm đến những vị khách cùng tham dự.

4-1. Trà phải pha cho hợp khẩu vị khách

“Fuku” nghĩa là “uống”, “yoki yōni” là “sao cho vừa ý/ngon”, “tate” là “đánh trà bằng chasen (cây đánh trà)”. Câu này có nghĩa là “Hãy pha trà sao cho người uống cảm thấy ngon miệng”. Nó thể hiện lòng hiếu khách qua việc để khách thưởng thức hương vị trà và sự quan tâm của người pha.

4-2. Đặt than vừa đủ để nước sôi

Để pha được một chén trà ngon, việc điều chỉnh lửa và nhiệt độ nước là rất quan trọng. Để duy trì nhiệt độ nước vừa phải, không chỉ cần nhóm lửa mà còn cần phải nghĩ đến cách đặt than khéo léo. Rikyū dạy rằng điều này cũng có nghĩa là “cần phải nhìn thấu bản chất của sự vật”.

4-3. Mùa hè mát mẻ, mùa đông ấm áp

Trong trà đạo, cảm nhận về mùa và sự ban tặng của thiên nhiên được coi trọng. Vào những ngày lạnh, phòng trà được giữ ấm và trà nóng, thức ăn ấm được dọn ra, và ngược lại vào những ngày nóng. Sự hài hòa với cảm nhận về mùa cũng là một trong những nguyên tắc quan trọng của trà đạo.

4-4. Hoa như ở ngoài đồng nội

Hoa trong trà thất có nghĩa là phải làm nổi bật vẻ đẹp vốn có của hoa, để sinh mệnh được ban tặng ấy được sống trọn vẹn. Rikyū dạy rằng không phải chỉ đặt hoa ở đó, mà việc làm nổi bật đặc điểm và sức hấp dẫn của hoa chính là cách trân trọng sinh mệnh của nó.

4-5. Chuẩn bị sớm hơn giờ hẹn

Câu này có nghĩa là “Hãy dành sự thong thả về thời gian”. Sự thong thả được đề cập ở đây thể hiện việc “tôn trọng thời gian”. Rikyū dạy rằng “Việc coi trọng sự thong thả của bản thân là tất nhiên, nhưng tôn trọng thời gian của người khác cũng rất quan trọng”.

4-6. Chuẩn bị sẵn dù trời không mưa

Điều này có nghĩa là tâm thế của người trà nhân là luôn chuẩn bị, sẵn sàng cho những tình huống bất ngờ. Điều quan trọng là phải có một tâm trí linh hoạt để có thể ứng phó phù hợp, không để khách phải bận tâm lo lắng dù có chuyện gì xảy ra.

4-7. Quan tâm đến những người khách cùng tham dự

Cuối cùng là nguyên tắc đối với khách. Tương khách nghĩa là những vị khách khác cùng có mặt trong buổi trà. Với tinh thần “nhất kỳ nhất hội”, khi khách tôn trọng lẫn nhau sẽ tạo ra sự hòa hợp, và đó sẽ là khoảng thời gian đặc biệt cho tất cả mọi người. Rikyū dạy rằng “Hãy tôn trọng lẫn nhau và cùng nhau trải qua một khoảng thời gian vui vẻ”. Sự chu đáo giữa chủ nhà và khách được dạy trong Thất tắc của Rikyū có thể được áp dụng trực tiếp vào cuộc sống hàng ngày hiện đại.

5. Tổng kết

Trong không gian được tạo dựng bởi Trà đạo, qua sự giao lưu giữa người với người theo tinh thần “nhất kỳ nhất hội”, khả năng cảm nhận sự tôn trọng và thấu hiểu lẫn nhau cũng được trau dồi. Một chén trà có thể mang đến cho bạn khoảnh khắc hạnh phúc tuyệt vời.
Thực ra, bạn có thể trở thành “khách” trong Trà đạo mà không cần qua đào tạo đặc biệt. Tuy nhiên, nếu bạn thực sự muốn thưởng thức Trà đạo một cách sâu sắc, bạn cần tìm một người thầy giỏi để theo học. Chính vì cả chủ nhà và khách cùng tuân thủ nguyên tắc “Tứ Quy Thất Tắc” của Trà đạo và cùng trải qua quá trình rèn luyện, nên mới có thể cảm nhận và tận hưởng được tấm lòng của chủ nhà.