Lễ hội thường niên của Đền Chichibu – Lễ hội Đêm Chichibu

Lễ hội Đêm Chichibu, ngày nay đã được biết đến trên khắp cả nước, được người dân địa phương gọi một cách đơn giản là “Lễ hội mùa đông” hoặc “Lễ hội ban đêm”.
Ở các vùng lân cận, người ta quen gọi lễ hội này là “Myouken-machi”; các nông dân nuôi tằm ở khắp khu vực Bắc Kanto thì gọi là “Lễ hội tằm”; còn các thương nhân bán hàng rong từ vùng Tohoku đến khắp vùng Kanto thì thường gọi là “Chợ lớn của thần Myouken”. Những tên gọi dân gian này đều phản ánh rõ nét đặc trưng và vai trò riêng biệt của lễ hội đối với từng cộng đồng, tuy nhiên, về mặt chính thức, không cần phải nói thêm, đây là lễ hội lớn thường niên của Đền Chichibu, ngôi đền thờ vị thần bảo hộ chung cho toàn vùng Chichibu.
Các ngôi đền cổ khắp Nhật Bản thường thể hiện thần thoại và văn hóa địa phương thông qua không gian thờ tự và các nghi lễ. Đền Chichibu, một trong những ngôi đền cổ nổi bật ở vùng Kanto, vẫn giữ được sắc màu thần thoại truyền thống phản ánh đậm nét hình ảnh quê hương đang dần mai một.
Lễ hội Đêm Chichibu chính là một phần không thể thiếu đối với người dân nơi đây, nó chính là một phần trong văn hóa lễ hội của quê hương họ, đồng thời cũng là một lễ hội không ngừng lay động nỗi nhớ quê hương trong lòng những du khách từ nhiều nơi đến thờ phụng và thưởng thức lễ hội.

Nguồn gốc lễ hội

Lễ hội lớn này được biết đến rộng rãi nhờ những chiếc xe rước được trang trí lộng lẫy, kéo diễu hành theo nhịp điệu mạnh mẽ của trống taiko, cùng các màn biểu diễn kabuki trên xe rước, điệu múa kéo xe, và đặc biệt là màn pháo hoa mùa đông rực rỡ. Tuy nhiên, những hoạt động này thực chất chỉ là phần “lễ hội phụ” đi kèm với nghi lễ chính là lễ rước thần vào ban đêm của Đền Chichibu, nói cách khác, đây chính là những hoạt động phụ trợ mang tính chất làm sôi động lễ hội thần linh, vốn trở nên thịnh hành từ cuối thời Edo cho đến các thời kỳ Minh Trị và Đại Chính.
Trung tâm của lễ hội là nghi lễ xuất thần, một hình thức thờ cúng các vị thần bản địa có từ thời cổ đại được gìn giữ cho đến ngày nay. Chính vì giá trị lịch sử và văn hóa đó, Lễ hội Đêm Chichibu đã được công nhận là “Di sản Văn hóa Dân gian Vật thể và Phi vật thể Quan trọng” của Nhật Bản và được UNESCO công nhận là “Di sản Văn hóa Phi vật thể”.
Ví dụ, trong một tài liệu có tên “Ký lục công việc hàng năm của nông dân vùng Chichibu” được trình lên chính quyền vào năm 1709 (tức năm thứ 6 thời đại Houei). Tài liệu có ghi lại một số sự kiện quan trọng vào thời điểm đó như: từ ngày 20/1 đến mùng 3/2 âm lịch người dân gọi khoảng thời gian này là “Myouken Shinji”. Suốt thời gian ấy, toàn bộ cư dân trong vùng cả nam lẫn nữ đều kiêng kỵ việc làm việc và vui chơi, nghiêm túc thực hành thanh tịnh và giới hạnh. Tài liệu cũng ghi nhận rằng, từ ngày 20/10 đến mùng 3/11 âm lịch, cũng có một kỳ “Myouken Shinji” tương tự, trong đó người dân tiếp tục thực hành việc kiêng cữ và thanh tẩy. Đây chính là hình thức sống đạo hạnh, giữ gìn sự thanh tịnh trong đời sống thường nhật kéo dài suốt hơn mười ngày được người dân nông nghiệp trong toàn vùng Chichibu thực hiện một cách thành kính trước hai lễ hội lớn trong năm: Lễ hội cấy lúa, tổ chức vào mùng 3/2 âm lịch (lễ hội mùa xuân của vị thần bảo hộ chính) và Lễ hội Myouken vào mùng 3/11 âm lịch (lễ hội mùa đông). Điều đặc biệt đáng chú ý là, vào ngày 8/4 đầu hạ và đầu tháng 10 cuối thu, người dân trong toàn vùng còn tổ chức một sự kiện gọi là “Lễ hội núi Bukou”, trong dịp này, toàn thể cư dân trong quận cùng nhau leo núi Bukou, còn được gọi tôn kính với tên “Núi Myouken”.

Truyền thuyết về Lễ hội đêm

Xung quanh Lễ hội Đêm tổ chức vào ngày 3 tháng 12 như hiện nay, tại địa phương vẫn còn lưu truyền một truyền thuyết thần thoại
Truyền thuyết kể rằng, nữ thần Myouken Bồ Tát được thờ tại đền Chichibu và nam nhân cư ngụ trên núi Bukou là một đôi yêu nhau tha thiết, luôn hướng về nhau bằng tình cảm sâu đậm. Tuy nhiên, trớ trêu thay, vợ của thần núi Bukou lại là Suwa-sama, nữ thần được thờ tại một đền gần đó, thế nên hai vị không thể gặp nhau hằng đêm như mong muốn. Chỉ duy nhất đêm của Lễ hội Đêm mỗi năm, họ mới nhận được sự cho phép từ bà Suwa, để có thể gặp nhau một đêm duy nhất trong năm.
Lễ hội này bắt đầu vào đêm ngày thứ 2 với một nghi lễ gọi là “Osuwa Watari”, và tại đây, người ta sẽ đến báo trước với đền Suwa về việc tổ chức lễ rước thần sẽ diễn ra vào hôm sau. Vào đêm ngày hôm sau, sáu chiếc kiệu rước kasaboko và yatai dẫn đầu đoàn diễu hành thần linh cũng sẽ đi ngang qua khu vực gần đền Suwa, và theo truyền thống lâu đời, khi đi qua đây, tiếng trống và nhạc lễ vốn vang rền suốt đoàn rước sẽ lặng xuống, nhường lại sự trang nghiêm cho nơi đây.
Quả thật, núi Bukou là ngọn núi linh thiêng, được coi là hiện thân về thân thể thần linh của đền Chichibu, nơi toạ lạc dưới chân núi. Ngọn núi cao hơn 1.000 mét này sừng sững chắn ngang phía nam thung lũng, tựa như một màn hình bị gấp khổng lồ che chở và bao bọc thành phố Chichibu trải rộng bên dưới. Trong Lễ hội Đêm, thần được thờ tại đền chính rời đền và tiến về phía núi Bukō, và tại vùng đất cao mang tên “Ohana-batake” (Cánh đồng hoa) nơi nhìn thẳng ra núi thần, nghi lễ “Oyama” được cử hành Qua đó, có thể thấy dấu vết của nghi lễ cổ đại, nơi vị thần trở về ngự tại ngọn núi linh thiêng vẫn được lưu giữ đến tận ngày nay.
Từ thuở khởi đầu của vùng Chichibu, người sáng lập vùng này, Chichibu no Kunizukuri đã chọn thần Yagokoro Omoikane làm vị thần chính của đền Chichibu. Đến thời Trung cổ, Myouken Bồ Tát được đồng nhất với vị thần này, và dần dà hình thành nên một thần linh thường trú tại đền chính. Theo thời gian, nữ thần tại đền chính và nam thần của núi Bukou dần được tách biệt thành hai thần cách riêng biệt, từ đó Lễ hội Đêm cũng trở thành một nghi lễ tượng trưng cho cuộc hội ngộ giữa hai vị thần nam nữ. Tuy nhiên, ngay cả khi trải qua sự phát triển và biến đổi theo thời gian, trong lễ hội vẫn còn lưu giữ được dấu tích của nghi lễ cổ xưa, và minh chứng rõ ràng nhất chính là con rồng thần bằng rơm quấn quanh nhánh sakaki, được rước đi dẫn đầu đoàn rước thần linh.

Tín ngưỡng rồng thần ở Chichibu

Con rồng thần bằng rơm dài khoảng ba ken (4,5 mét) này từng xuất hiện trong Lễ hội cấy lúa “Otaue-sai”, vốn được tổ chức vào ngày 3 tháng 2 âm lịch (ngày lễ mùa xuân) trước đó, nhưng nay được cử hành vào ngày 4/4 hằng năm. Đây là một nghi lễ cầu cho mùa màng bội thu vào đầu xuân, tái hiện lại các động tác canh tác lúa như một nghi lễ dâng lên thần linh. Trong lễ hội ấy, có một nghi lễ đón Thủy thần từ Ao Rồng Thần thuộc Đền Imamiya, một đền thờ tọa lạc tại một khu phố trong thành phố. Vị thần được rước ấy chính là con rồng thần bằng rơm tượng trưng cho miệng dẫn nước vào ruộng. Ao Rồng Thần này xưa kia từng là một nguồn nước dồi dào nhờ các tầng địa hình dạng bậc sông, là nguồn nước sinh hoạt quan trọng nhất cho khu vực Nakamura (nơi sinh sống sớm nhất trong thung lũng, và cũng là vùng đất của dòng họ Nakamura thuộc thị tộc Tanno). Người ta vẫn xem nơi đây là nơi có mạch nước ngầm chảy từ núi Bukou. Nói cách khác, nghi lễ cấy lúa mùa xuân của đền chính, khi đón Thủy thần từ ao nước, chính là đón rồng thần từ núi Bukou – vị thần mang nguồn nước đến cho mùa màng. Và vì thế, kết thúc mùa thu hoạch, trong Lễ hội Đêm mùa thu, con rồng thần ấy lại được rước về lại núi Bukou, cưỡi trên nhánh sakaki dẫn đầu đoàn rước thần linh, như một cách trả lại thần nước cho núi thiêng.
Trên sườn núi Bukou – ngọn núi thiêng đối diện với Đền Chichibu và được xem là “núi mẹ” (okuyama) của ngôi đền, có một địa danh cổ mang tên “Oojakubo” (Ổ Đại Xà), ngay cả đến tận ngày nay, bất chấp việc khai thác đá vôi đang diễn ra mạnh mẽ, vẫn tồn tại một niềm tin vững chắc rằng nơi đây là chốn cư ngụ của một con đại xà.
Ngoài ra, trong ghi chép khai sơn của chùa Hiromi-ji ở núi Obayashi, một ngôi chùa địa phương được cho là được thành lập vào năm Meitoku thứ hai (1391), có kể rằng: Một con rồng thần sống ở một cái ao gần đó đã cảm động trước pháp thoại của vị thiền sư khai sơn đầu tiên và bay đi đến một vùng nước sâu trên sông Arakawa để ẩn cư. Ghi chép còn nói rằng rồng thần này chính là hiện thân của “Myouken Bồ Tát”, và kể từ đó, lễ hội Kawase (Lễ hội vượt sông) được tổ chức hằng năm vào tháng 6 (nay là ngày 20 tháng 7) tại vùng nước sâu được gọi là “Myouken-buchi” để tưởng niệm sự kiện này. Bên cạnh đó, vào tháng 2, trong lễ hội “Hatsu-Tora Myouken”, trụ trì chùa cũng sẽ cử hành nghi lễ tụng pháp “Enzū Zamma-hō” trước bàn thờ thần để cầu nguyện.

Vị trí của đền Chichibu

Việc thần đất của địa phương là một Long Thần, và rằng vị thần vĩ đại cư ngụ trên ngọn núi thiêng nhất vùng, vừa cai quản núi rừng vừa là nguồn nước (tức Đại Thần), thường được đồng nhất với Ookuninushi hay Oonamuchi no Kami,là điều mà các truyền thuyết dân gian ở nhiều vùng đất trên khắp Nhật Bản đều nhắc đến.
Truyền thuyết nổi tiếng về “Long Thần bị trói” tại chính điện hiện nay của đền Chichibu, hay lý do nghi lễ “O-Suwa Watari” diễn ra trong Lễ hội đêm, nếu suy nghĩ đến việc bản thân Thần Suwa nguyên thủy cũng là một Long Thần, thì ta khó có thể cho rằng việc “Chichibu Đại Thần từ thời tiền sử là một Long Thần cư ngụ trên núi thiêng” lại là điều không liên quan.
Nhìn từ góc độ này, chúng ta có thể hiểu rõ vì sao đền Chichibu được tọa lạc giữa trung tâm thung lũng lại được xem là Tổng thần bảo hộ của toàn vùng. Nói cách khác, chính vì nơi đây thực hiện nghi lễ nghênh đón “Chichibu Quốc Hồn – Đại Thần” từ ngọn núi thiêng Bukou-san trong Lễ hội cấy lúa mùa xuân, và sau đó, khi mùa màng và tằm kén kết thúc vào cuối thu, lại tiễn Thần trở về núi lại lần nữa trong Lễ hội đêm Chichibu. Việc tổ chức nghi lễ nghênh tiễn Thần mỗi năm, hay chính là lễ tế mang tính chất phong thổ của toàn thung lũng, đã được ngôi đền này duy trì không thay đổi suốt hàng nghìn năm qua.
Dù sao đi nữa, chính nhờ có Lễ hội đêm này người dân miền núi đã vượt qua được ngọn gió lạnh đầu đông thổi qua Chichibu từ bao đời nay. Và lời khấn nguyện thành kính truyền lại qua hàng trăm năm lịch sử ấy, ngày nay không chỉ là tài sản tâm linh của người dân Chichibu, mà còn là di sản văn hóa thiêng liêng chung của toàn nhân loại.