Lịch sử Bánh Senbei (bánh gạo giòn) – Món ăn ‘tâm hồn’ Nhật Bản

Chúng ta thường không khỏi bị cuốn hút khi thấy đồ ăn xuất hiện trong phim truyền hình hay anime. Bánh Senbei (bánh gạo giòn) đã từng được miêu tả ấn tượng với cảnh ăn uống trong một bộ anime, hay thậm chí xuất hiện như một vật phẩm ‘đạp lên ảnh thờ’ (fumi-e) trong một bộ phim. Việc Senbei được nhắc đến nhiều như vậy là do nó là một món bánh kẹo gần gũi, có thể nói là món ăn ‘tâm hồn’ của người Nhật Bản. Vậy, người Nhật bắt đầu ăn Senbei từ khoảng thời gian nào? Hãy cùng tìm hiểu lịch sử của bánh Senbei.

Bánh Senbei được miêu tả trong anime quốc dân.

Trong những năm gần đây, câu chuyện về những kiếm sĩ đối đầu với ác quỷ bất tử và tàn bạo đã gây ra một cơn sốt lớn. Trong một cảnh của bộ anime được coi là quốc dân lấy bối cảnh thời Taishō, mẹ của nhân vật chính được miêu tả đang nướng bánh Senbei từ phần mochi (bánh gạo) còn sót lại, tạo nên một cảnh tượng ấn tượng cùng với âm thanh nhai.

Bạn có thể thắc mắc liệu có thể làm Senbei từ mochi còn sót lại hay không. Hiện tại, vì Senbei có thể mua dễ dàng nên việc làm thủ công có lẽ không phổ biến. Vậy, Senbei được làm như thế nào?

Trong bộ anime này, Senbei được làm từ mochi (tức là gạo). Những loại bánh khô (higashi) có nguyên liệu từ gạo được gọi là Beika (bánh gạo), và chúng được chia thành “Senbei”, “Arare” và “Kaki Mochi (Okaki)”.

Senbei thuộc nhóm Beika được làm từ gạo tẻ (Uruchi-mai). Đầu tiên, gạo tẻ được xay thành bột, thêm nước nóng vào nhào và hấp cho đến khi tạo thành một khối giống như mochi. Phần đã hấp được giã, cán mỏng, cắt khuôn hình tròn, sau đó sấy khô từ từ. Sau đó, bánh được nướng và nêm gia vị bằng nước tương hoặc muối là hoàn thành.

Nguyên liệu của Arare và Kaki Mochi là gạo nếp (Mochi-gome). Đầu tiên, gạo nếp được hấp, giã thành mochi, rồi làm lạnh. Sau đó, mochi được cán mỏng, cắt thành miếng, sấy khô rồi nướng. Cuối cùng, bánh được nêm gia vị là hoàn thành.

Arare và Kaki Mochi được phân biệt theo kích cỡ, miếng nhỏ hơn được gọi là Arare, và miếng lớn hơn được gọi là Kaki Mochi.

Lịch sử của bánh Senbei.

Mặc dù Bánh Senbei có hình ảnh gắn liền với “bánh kẹo của vùng trồng lúa”, nhưng mặt khác, có lẽ cũng có những người nghĩ đến các loại làm từ bột mì như Kawara Senbei (bánh ngói) hay Nanbu Senbei.

Bánh Senbei có thể được chia thành hai loại chính: loại làm từ gạo và loại làm từ bột mì. Hoàn cảnh nào đã tạo nên lịch sử sản xuất nhiều loại Senbei khác nhau như vậy?

Nguồn gốc của Senbei có nhiều giả thuyết và chưa rõ ràng. Một trong số đó cho rằng Kūkai (Không Hải), sau khi sang nhà Đường, đã mang công thức chế biến về Nhật Bản. Công thức mà Kūkai truyền lại là trộn củ sắn dây (kuzu), bột gạo, và mật trái cây, sau đó nướng thành hình mai rùa, được cho là khởi nguồn của Senbei tại Nhật Bản. Senbei thời đó được cho là gần giống với các loại Senbei làm từ bột mì ngày nay, khác với các loại bánh gạo hiện tại.

Ngoài ra, trong từ điển “Wamyō Ruijushō” (Hòa danh loại tụ sao) thời Heian có mục về Senbei và mô tả rằng: “Dùng dầu để chiên mì lúa mì”. Mặc dù hình dạng không rõ, nhưng các loại Senbei được cho là có từ thời Heian được cho là làm từ bột mì.

Thậm chí trước đó, người ta còn cho rằng một loại bánh giống tổ tiên của Senbei làm từ gạo đã được ăn vào thời kỳ Yayoi. Trong thời kỳ Yayoi, khi nghề trồng lúa phát triển, người dân làm mochi (bánh gạo) và sau đó nướng chúng để ăn. Có lẽ họ đã cán mỏng mochi để dễ nướng hơn. Người ta tin rằng người Yayoi đã ăn một loại bánh giống Senbei ngày nay bằng cách nướng mochi đã cán mỏng.

Dù có nhiều giả thuyết khác nhau về nguồn gốc, có thể nói rằng nguồn cội của Senbei đã được tiêu thụ từ rất lâu đời ở Nhật Bản.

Bánh Senbei đã trở thành món ăn "tâm hồn" của Nhật Bản

Có thể nói, việc bánh Senbei làm từ gạo và bột mì được ăn rộng rãi bắt đầu từ thời kỳ Edo.

Senbei được làm vào thời điểm này gần giống với Senbei hiện đại, với sự ra đời của nhiều loại Senbei đặc sản trên khắp cả nước, chẳng hạn như “Sōka Senbei” làm từ gạo và “Kikkō Senbei” (bánh mai rùa) làm từ bột mì.

Người ta cho rằng Senbei làm từ bột mì đã được sản xuất với nhiều chủng loại khác nhau. Vào thời Edo, kỹ thuật đúc sắt phát triển, cho phép nướng bột mì bằng nhiều khuôn hình dạng khác nhau, tạo ra nhiều loại Senbei. “Tsujiura Senbei” (bánh Senbei bói toán) – được cho là nguồn gốc của Fortune Cookie – có một mảnh giấy bói toán ẩn bên trong, cũng được làm ra trong thời Edo.

Vậy, Senbei làm từ gạo đã phát triển như thế nào?

Sōka Senbei, loại bánh thậm chí đã được mô tả trong bộ phim như một vật phẩm thể hiện tình yêu quê hương, được kể lại là ban đầu được nông dân làm bằng cách nghiền gạo cũ, hấp, trộn muối, tạo hình, sau đó phơi khô rồi nướng lên ăn.

Loại Senbei muối này, ban đầu được ăn bởi nông dân, đã trở nên nổi tiếng khi được bán tại Sōka—một thị trấn trạm nghỉ (shukuba-machi)—và trở thành đặc sản của con đường lớn. Khi kỹ thuật sản xuất nước tương phát triển, Sōka Senbei được phết nước tương cũng được sản xuất và trở nên phổ biến.

Nhiều loại Senbei ra đời trong thời Edo vẫn được tiêu thụ cho đến ngày nay. Không chỉ là đặc sản địa phương, Senbei còn được bày bán tại các siêu thị như một món ăn nhẹ dễ tiếp cận. Bằng cách đó, Senbei đã được yêu thích qua nhiều năm và trở thành món ăn “tâm hồn” của Nhật Bản.