Sự khác biệt giữa trực dịch và ý dịch – Loại tài liệu phù hợp với từng phương pháp

Item: Sự khác biệt giữa trực dịch và ý dịch – Loại tài liệu phù hợp với từng phương pháp
Rating: 5
Author: Nguyễn Thụy Kiều Diễm

Trong thời gian gần đây có thể thấy được ở nước ta ngày càng có nhiều các giao dịch kinh doanh với doanh nghiệp nước ngoài, kéo theo đó là việc doanh nghiệp thuê dịch vụ dịch thuật bên ngoài cũng ngày một tăng. Thông thường khi thuê ngoài dịch thuật, công ty có thể yêu cầu trực dịch hoặc ý dịch. Tuy vậy bạn có biết cụ thể là loại tài liệu nào sẽ phù hợp để dịch bằng phương pháp nào hay không?

Vì vậy trong bài viết này, chúng tôi sẽ giải thích sự khác biệt giữa phương pháp trực dịch và ý dịch, và liệt kê một vài loại tài liệu phù hợp với từng phương pháp.

1. Sự khác biệt giữa trực dịch và ý dịch

Trước tiên, chúng tôi sẽ giải thích trong dịch thuật thì trực dịch và ý dịch có gì khác nhau.

Sự khác biệt giữa chúng nói một cách đơn giản đó là lối dịch sát nghĩa với bản gốc hay lối dịch dựa theo ngữ cảnh. Trực dịch là chuyển đổi gần như chính xác bản gốc qua ngôn ngữ khác. Còn đối với ý dịch, bản dịch được tự nhiên hóa bằng cách nắm ý theo ngữ cảnh nhằm khiến người đọc không cảm thấy lấn cấn khó chịu.

Ưu điểm của trực dịch là có thể truyền đạt thông tin một cách chính xác không có quá nhiều chênh lệch với bản gốc, bởi vì người dịch đã bám sát từng câu từng chữ, không bỏ sót chỗ nào. Ngược lại nó có nhược điểm là câu văn như thể là tập hợp các từ được dịch riêng lẻ chồng vào với nhau, khiến cho bản dịch dễ đánh mất đi tính chất tự nhiên. Bên cạnh đó, ý dịch lại có ưu điểm là diễn đạt lưu loát, tự nhiên hơn hẳn. Còn nhược điểm là sắc thái có thể bị thay đổi do yếu tố chủ quan của người dịch.

2. Tài liệu nào phù hợp để trực dịch, tài liệu nào phù hợp để ý dịch?

Cả trực dịch lẫn ý dịch đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng, vì vậy nên dịch theo phương pháp nào là tùy vào nội dung tài liệu.

Về cơ bản, những trường hợp như tài liệu có diễn giải tên gọi chính thức hoặc ví dụ cụ thể, hay tài liệu có thể gây khó hiểu về mặt nội dung nếu không dựa sát bản gốc sẽ thích hợp với phương pháp trực dịch. Trong khi đó, những loại tài liệu dễ đọc, và sử dụng nhiều lối diễn đạt thông dụng (chẳng hạn như cụm từ cố định: tai to mặt lớn, quan hệ rộng…) thì thích hợp với phương pháp ý dịch. Thực tế là các công ty dịch thuật thường sẽ không trực dịch khi không được yêu cầu.

Sau đây là một vài loại tài liệu phù hợp với từng cách dịch.

Một số tài liệu phù hợp để trực dịch:

Tài liệu chuyên ngành (y học, luật pháp, kỹ thuật, v.v.)
Hướng dẫn sử dụng
Đề thi
Bằng sáng chế, hợp đồng

Một số tài liệu phù hợp để ý dịch:

Pamphlet
Bài viết trên tạp chí
Quảng cáo
Tiểu thuyết

3. Những lưu ý khi yêu cầu trực dịch hay ý dịch

Khi được yêu cầu trực dịch hay ý dịch, một số trường hợp dịch giả sẽ xem xét thực hiện ý dịch ở một mức độ nào đó để tránh việc trực dịch khiến nội dung trở nên cứng nhắc, thiếu tự nhiên. Tuy nhiên, tùy theo mỗi dịch giả, họ có mức độ ý dịch khác nhau, do vậy đôi khi sắc thái của bản dịch sẽ khác đi hoặc dẫn đến việc không thể hiểu được nội dung. Để tránh những rắc rối như vậy xảy ra, bạn hãy trình bày rõ ràng trước với công ty dịch thuật về đối tượng độc giả đang nhắm đến, và nếu yêu cầu trực dịch thì nói cho họ về mức độ tuân theo bản gốc mà bạn mong muốn.

Ngoài ra, cũng cần lưu ý rằng, dù là cùng một từ nhưng cách dịch cũng có thể khác nhau tùy theo nội dung và đối tượng độc giả. Do đó, việc trình bày trước phần nội dung muốn nhấn mạnh và đối tượng độc giả cho công ty dịch thuật nắm rõ, sẽ giúp giảm thiểu những sai lệch không đáng có trong bản dịch.

Lựa chọn trực dịch khi coi trọng bản gốc – Lựa chọn ý dịch khi coi trọng việc diễn đạt gần gũi tự nhiên

Phía trên chúng tôi đã giải thích sự khác biệt giữa phương pháp trực dịch và ý dịch trong dịch thuật. Đồng thời cũng đưa ra một số loại tài liệu tương ứng phù hợp với mỗi phương pháp. Qua đó chúng tôi mong rằng các bạn đã có được một số kiến thức hữu ích về dịch thuật.

Trực dịch phù hợp với những tài liệu cần coi trọng nội dung của bản gốc, ví dụ như là hợp đồng, hướng dẫn sử dụng, v.v. Còn ý dịch sẽ là lựa chọn tối ưu khi muốn thu hút người đọc bởi lối diễn đạt gần gũi tự nhiên với phong cách văn hóa của từng địa phương. Phương pháp này có thể áp dụng khi dịch thuật các bài viết trên tạp chí, quảng cáo, v.v. Nếu bạn có mong muốn dịch tài liệu hay văn bản nào đó, hãy xem xét nội dung tài liệu để lựa chọn phương pháp dịch thích hợp, và trình bày với công ty dịch thuật nhé.