Dịch thuật lĩnh vực IT thay đổi – Để trở thành người biên dịch được lựa chọn dù ở thời kì nào

Trong chuyên môn của tôi, có “transcreation”(dịch sáng tạo) và “dịch marketing” trong ngôn ngữ thường được sử dụng trong lĩnh vực IT. Cá nhân tôi nghĩ, vốn dĩ các từ vựng này đã có từ trước đây, nhưng trong ngành dịch thuật IT, những từ vựng này được sử dụng với sắc thái khác hơn một chút so với ý nghĩa của chúng trước giờ. Có lẽ những từ ngữ này đang thể hiện khuynh hướng dịch thuật IT thời gian gần đây.

Trước đây, lĩnh lực IT được cho là lĩnh vực khá dễ gia nhập dù là dịch thuật thực tế. Vào năm 1995, khi Windows 95 được mở bán, người dùng máy tính gia tăng một cách bùng nổ, điều này đã mở rộng nhu cầu dịch thuật sổ tay hướng dẫn và trợ giúp liên quan đến PC. Lượng sổ tay hướng dẫn và trợ giúp cần được dịch trở nên khổng lồ nên cần rất nhiều người dịch thuật. Những câu văn cố định rất nhiều và cần có kiến thức về IT, tuy nhiên vì được viết bằng tiếng Anh khá bình thường nên có lẽ những trở ngại để người dịch thuật mới vào nghề bắt đầu công việc thì cũng giảm xuống. Thực tế, tôi nghĩ công việc không bao giờ là dễ dàng nhưng tại vì nhận thức dễ dãi khi đó nên dẫn đến việc dịch thuật IT có chất lượng không tốt tràn lan trên khắp thế giới.

Công cụ hỗ trợ dịch thuật đã được tạo ra để xử lí khối lượng lớn bản dịch trong thời gian ngắn. Về những câu văn hoàn toàn giống nhau hoặc là tương tự với câu văn đã dịch trong quá khứ chính là cơ chế để có thể tận dụng các bản dịch trước đây.

Bối cảnh như thế đã tiếp tục cho đến khoảng những năm đầu 2000, sau đó nhu cầu dịch sổ tay hướng dẫn trợ giúp đang dần dần giảm xuống. Trước đây đã có thời kì “90% công việc là dịch thuật sổ tay hướng dẫn và trợ giúp” nhưng gần đây thì đang giảm xuống khoảng 20% đến 30% trong tổng thể.

Vậy, nếu nói tổng khối lượng bản dịch chuyên ngành IT đang giảm thì cũng không hẳn là thế. Thay cho dịch sổ tay hướng dẫn thì “dịch thuật marketing” đã xuất hiện.

Dịch thuật văn bản liên quan đến marketing vốn dĩ cũng tồn tại trong các lĩnh vực dịch thuật thực tế khác chứ không riêng gì IT. Ví dụ như trang web dành cho khách hàng, giấy giới thiệu sản phẩm và tờ rơi quảng cáo trong kinh doanh, blog và tin tức các doanh nghiệp truyền đến. Nhu cầu dịch thuật các văn bản liên quan đến marketing ở mọi lĩnh vực, dù là xe ô tô, thực phẩm, hay tài liệu gì đó cũng đã có từ xa xưa, và chắc chắn người dịch thuật từng lĩnh vực đã dịch qua rồi.

Vậy thì, tại sao trong dịch thuật IT các từ ngữ “dịch thuật marketing” lại được sử dụng?

Trước đây, những sổ tay hướng dẫn và trợ giúp thịnh hành, dù tiếng nhật có hơi khó đọc một chút nhưng nếu nội dung chính xác thì vẫn được cho phép. Tuy nhiên, nếu mà là tin tức, tờ rơi quảng cáo và trang web dành cho khách hàng thì lại khác. Đòi hỏi năng lực thu hút người đọc và câu văn chính xác, dễ đọc. Để làm rõ sự khác nhau về  nhu cầu ở thời điểm sổ tay hướng dẫn và trợ giúp nên mới phân biệt cái gọi là “dịch thuật marketing”.

Một từ khóa nữa là “transcreation”(dịch sáng tạo), được tạo ra bằng việc kết hợp giữa từ “translation”(dịch) và “creation”(sáng tạo). Từ này ý chỉ cách dịch ban đầu sẽ thêm những yếu tố mang tính copy writing (sao chép…) vào trong bản dịch, ngoài ra cũng có thể giữ nguyên lại văn bản gốc nên có thể thỏa thích sáng tạo bản dịch.

Tuy nhiên, dịch thuật IT gần đây, thuật ngữ ‘transcreation” đang gia tăng để giải thích cho những bản dịch dễ đọc hơn sổ tay hướng dẫn và bản dịch chuẩn tiếng Nhật. Nó khác xa với ý nghĩa ban đầu vốn có của từ nhưng, vì tôi biết tôi đang nói gì nên có lẽ tôi đang sử dụng chúng một cách tiện lợi.

Dù là tuyển dụng người biên dịch, việc được viết ra như là “người có thể dịch sáng tạo thì có thể làm nâng cao giá trị sản phẩm” và dù là nhờ vả công việc thì cũng được cho là “bạn có thể dịch sáng tạo không?”. Trường hợp như vây, bạn tiếp nhận không cần dịch sát với văn bản gốc mà quyết định dịch như thế nào cũng được. Chuyển giao Dịch sáng tạo có lẽ là công việc thú vị đối với người học dịch thuật xuất bản. Bản thân tôi cũng đã từng dịch bản thảo tin tức giống như tài liệu đọc.

Người có kĩ năng có thể chuyển đổi dịch thuật marketing, trong số những người biên dịch đã dịch sổ tay hướng dẫn và trợ giúp trước đây, đang chuyển đổi. Tuy nhiên, cũng có biên dịch viên không thể thích ứng với nhu cầu này. Tôi nghĩ những người như vậy e rằng công việc dành cho họ đang giảm xuống. Dịch thuật tự động sẽ được sử dụng nhiều hơn bao giờ hết, vì vậy tôi nghĩ lĩnh vực dịch thuật thực tế đang ngày càng thay đổi.