Điều công cụ dịch thuật có thể làm và điều chỉ con người mới có thể làm

Item: Điều công cụ dịch thuật có thể làm và điều chỉ con người mới có thể làm
Rating: 4.3
Author: Phạm Thị Y Nữ

Trong hơn một thập kỷ qua, xã hội đã trở nên rất tiện lợi hơn nhờ sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin. Đặc biệt, nhờ việc mở rộng phần mềm là sự đa dạng hóa những ứng dụng từ phần cứng như sự phổ biến của máy tính cá nhân, giao tiếp từng là một câu chuyện trong mơ, chẳng hạn như điện thoại di động và mua sắm trực tuyến, nay đã trở thành hiện thực.

Đồng thời, các công nghệ liên quan đến dịch thuật đã phát triển. Một trong số đó là công cụ CAT (Computer-Aided Translation tools: một công cụ hỗ trợ dịch thuật trên máy tính). Lần này, IFK sẽ tập trung vào lợi ích và hạn chế của các công cụ CAT.

Công cụ CAT là gì?

Đầu tiên, hãy quay lại những điều cơ bản về công cụ CAT.

Công cụ CAT là một thuật ngữ chung cho phần mềm hỗ trợ dịch thuật được sử dụng trên toàn thế giới. Các từ đã dịch được lưu trữ trong hệ thống dữ liệu chuyên dụng (bộ nhớ dịch) và khi các thuật ngữ giống hoặc tương tự xuất hiện trong văn bản, các từ đó có thể được sử dụng lại, tăng tốc công việc dịch thuật và cải thiện năng suất. Một số bản dịch và bản địa hóa ngôn ngữ cho thị trường toàn cầu yêu cầu sử dụng các công cụ CAT để duy trì chất lượng và nâng cao hiệu quả. Để dịch một lượng lớn thông tin trong thời gian ngắn, việc sử dụng các công cụ trở nên không thể thiếu. Nhưng liệu việc sử dụng các công cụ CAT có đảm bảo chất lượng của bản dịch không?

Điều công cụ CAT có thể làm - rút ngắn và nâng cao năng suất công việc với bộ nhớ dịch thuật

Các công cụ CAT giúp người dịch thực hiện công việc của họ một cách hiệu quả. Trên công cụ CAT, văn bản gốc được chia thành các đoạn nhỏ, và văn bản đã dịch được lưu trong cái gọi là TM (Translation Memory: Bộ nhớ dịch). Sau đó, nếu một câu có chứa cùng một cụm từ hoặc một câu tương tự xuất hiện trong văn bản, thì có thể dùng lại câu đã dịch từ TM trên đơn vị từng cụm từ. Người dịch được giảm bớt gánh nặng tìm kiếm từ sao chép và dán vì bản dịch nháp được tự động chèn vào khi có các phần lặp lại, giúp thời gian làm việc nhanh hơn và thống nhất các từ đã dịch.

Bạn cũng có thể tham khảo từ điển và bách khoa toàn thư thuật ngữ kỹ thuật thông qua các công cụ CAT, giúp cải thiện độ chính xác của các từ được dịch và giúp bạn tiết kiệm thời gian tạo bảng thuật ngữ. Đồng thời, tính nhất quán của thuật ngữ có thể được đảm bảo ngay cả khi nhiều người dịch cùng tham gia vào công việc. Nó không chỉ là thuật ngữ. Văn bản gốc được phân chia để dễ dàng dịch, và một tệp tin song ngữ trong đó văn bản gốc và văn bản dịch viết song song được tạo ra, do đó hiệu quả công việc có thể được nâng cao.

Tuy nhiên, ngay cả với một công cụ CAT hữu ích như vậy, có một số phần không phải nói là vạn năng.

Điều các công cụ CAT không thể làm được

Bạn đã bao giờ sử dụng một phần mềm dịch miễn phí trên Web và khi hiển thị bản dịch bạn phải thốt lên rằng “Cái quái gì đây?” Đôi khi tôi bắt gặp những bản dịch kỳ lạ khiến tôi bật cười, nhưng nếu tôi cố gắng dịch sang một ngôn ngữ khác với những gì tôi hiểu, tôi không biết nó đúng hay sai. Thật khó để nói rằng phần mềm dịch thuật đã phát triển đủ để tái hiện chính xác ý nghĩa của ngôn ngữ gốc sang các ngôn ngữ đích, và hầu như không thể dịch được các sắc thái của từ.

Những vấn đề tương tự là không thể tránh khỏi khi sử dụng các công cụ CAT với bộ nhớ dịch thuật được tích hợp bên trong. Bản dịch chuyên nghiệp và hiệu đính, kiểm tra bản ngữ và thậm chí kiểm tra chéo là điều cần thiết để đạt được kết quả cuối cùng trong bản dịch chất lượng cao.

Vấn đề ở đây là độ chính xác của bản dịch không hẳn có nghĩa là thay thế mỗi từ bằng một ngôn ngữ khác. Nói cách khác, ngoài việc thay thế từ ngữ, dịch thuật đòi hỏi phải xem xét mạch văn, câu cú, giọng điệu, ngữ cảnh (quan hệ trước sau, tình huống, bối cảnh, v.v.) và độc giả. Ngữ cảnh liên quan đến tiền tố của tiêu đề (chẳng hạn như “sama” và “-chan”) và đăng ký ngôn ngữ tiếng Nhật. Các thành ngữ, châm ngôn và tục ngữ không có ý nghĩa nếu chúng được dịch theo nghĩa đen, vì vậy chúng cần được diễn đạt lại trong quá trình dịch (chẳng hạn như tìm một cụm từ đồng ý trong ngôn ngữ đích).

Theo cách này, dịch thuật đòi hỏi nhiều hơn thay thế từ ngữ, vì vậy ngay cả khi bạn có thể sử dụng các công cụ CAT hoặc phần mềm dịch thuật để hợp lý hóa hoặc đơn giản hóa công việc của mình, thì vẫn có giới hạn về mức độ bạn có thể cải thiện chất lượng. Nó có thể được cải thiện nếu ngữ cảnh và thành ngữ của tất cả các ngôn ngữ được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu và phân tích so sánh bằng AI (Trí tuệ nhân tạo) có thể được thực hiện ngay lập tức, nhưng nó đã được tinh chỉnh mà không có sự can thiệp của con người. Có vẻ như sẽ mất một thời gian trước khi bản dịch chất lượng cao được thực hiện.

Điều chỉ dịch giả (con người) mới có thể làm

Cuối cùng, hãy nghĩ về những điều mà chỉ dịch giả mới có thể làm.

Dịch thuật không chỉ là thu hẹp khoảng cách giữa hai ngôn ngữ, mà còn là “bắc cầu” hai ngôn ngữ, có tính đến nền tảng văn hóa của họ. Nếu đó là một phép thay thế từ, máy sẽ làm điều đó ngay lập tức. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, một bản dịch nghĩa đen đơn giản không truyền tải được ý nghĩa thực sự, và tùy theo cách diễn đạt, thậm chí có thể khiến người đối diện khó chịu. Thay vì hiểu ngữ pháp và từ ngữ, chúng ta phải hiểu và định hình các phương thức diễn đạt dựa trên lịch sử và văn hóa của đất nước. Đây không phải là điều duy nhất mà chỉ dịch giả mới có thể làm sao?

Nếu bản dịch chất lượng thực sự cao, ngay cả bằng ngôn ngữ đích, là thứ có thể tái tạo các câu trôi chảy, như thể nó đã được viết bằng ngôn ngữ đó từ bản gốc. Đúng là các công cụ CAT có thể tăng tốc độ dịch một cách đáng kể và đối với các tài liệu đơn giản, lặp đi lặp lại, chất lượng sẽ tương đương với con người. Tuy nhiên, chỉ điều đó là không hoàn toàn. Tài năng của các dịch giả giàu kinh nghiệm và thông thạo cả hai ngôn ngữ cũng như các nền văn hóa vẫn đang và sẽ tiếp tục cần thiết.