Trường Nguyệt_Tháng 9 và nét đẹp mùa thu Nhật Bản

Sau những ngày oi bức cuối hạ dần lắng xuống, bầu trời tháng 9 trở nên cao và thoáng đãng hơn. Âm thanh côn trùng ngân vang, gió đêm mát dịu – mùa này trong lịch cũ được gọi là Trường Nguyệt (Nagatsuki).

Cái tên mang nghĩa “tháng đêm dài”, ẩn chứa sự tĩnh lặng và phong phú của mùa thu Nhật Bản. Bài viết này sẽ giới thiệu về nguồn gốc, ý nghĩa văn hóa, phong tục, ẩm thực và những tri thức gắn liền với tháng Trường Nguyệt.

1. Trường Nguyệt là gì? – Ý nghĩa và nguồn gốc tên tháng 9

Nguồn gốc từ “Dạ Trường Nguyệt”

“Trường Nguyệt” được cho là viết tắt của “Dạ Trường Nguyệt (Yonagazuki)”, nghĩa là tháng mà đêm dài hơn, khi mặt trời lặn sớm và con người cảm nhận rõ rệt bóng đêm kéo dài.

Trong tiết giao mùa này, dư âm mùa hạ còn vương lại nhưng sự tĩnh lặng của mùa thu cũng đã hiện rõ. Người xưa thường lắng nghe tiếng côn trùng và ngắm ánh trăng, thong dong tận hưởng đêm dài.

Những tên gọi khác: “Cúc Nguyệt”, “Hồng Diệp Nguyệt”

Trường Nguyệt còn có những tên gọi khác như “Cúc Nguyệt (Kikuzuki)”, “Hồng Diệp Nguyệt (Momijizuki)”, đều gắn liền với những nét đặc trưng của mùa thu.

Thời điểm giao mùa này, thiên nhiên khoác lên mình nhiều sắc thái phong phú, khiến tháng 9 trở nên đặc biệt trong năm.

2. Trường Nguyệt trong lịch cũ và lịch mới

Trong lịch cũ, ứng với khoảng giữa tháng 10 hiện nay

Theo lịch âm, Trường Nguyệt rơi vào khoảng giữa tháng 10 đến đầu tháng 11 theo lịch hiện hành. Đây cũng là lúc lá đỏ rực rỡ, báo hiệu mùa thu đã thực sự vào độ chín.

Trong khi đó, tháng 9 hiện nay vẫn còn nhiều ngày oi nóng, nên cảm nhận về mùa có phần chênh lệch.

Tìm thấy những biến đổi tinh tế của tự nhiên

Dẫu vậy, chỉ cần để ý đến bầu trời cao vời vợi, tiếng côn trùng ngân vang hay bầu không khí trong lành, ta có thể cảm nhận được sự chuyển mình của bốn mùa.

Cái tên “Trường Nguyệt” phản ánh rõ nét sự nhạy cảm tinh tế của người Nhật trước thiên nhiên.

3. Thiên nhiên và phong tục tháng Trường Nguyệt

Trung thu và văn hóa ngắm trăng

Nhắc đến Trường Nguyệt, không thể thiếu Trung thu (Trung thu của lịch cũ, rằm tháng 8). Đây là dịp ngắm trăng truyền thống, với phong tục bày bánh dẻo hình tròn (tsukimi dango), cắm cỏ lau (susuki) và chiêm ngưỡng vầng trăng sáng.

Trong làn gió đêm mát lành, ngước nhìn trăng sáng giúp lòng người thêm tĩnh tại, gợi nên phong vị riêng của Nhật Bản.

Âm thanh côn trùng và mùa thu về

Tháng này cũng là mùa ve sầu, dế, chuông trùng cất tiếng. Với người Nhật, âm thanh đó là “bản nhạc tự nhiên” của mùa thu.

Nếu như ở phương Tây, tiếng côn trùng đôi khi bị coi là tạp âm, thì tại Nhật, đó lại là âm thanh gợi nên thi vị và nét văn hóa riêng.

4. Lễ tiết và văn hóa trong tháng Trường Nguyệt

Trùng Dương tiết (9/9) và công dụng của hoa cúc

Ngày 9 tháng 9 là Trùng Dương tiết (Chōyō no Sekku), một trong năm tiết trọng đại. Người Nhật dùng hoa cúc để cầu trường thọ và sức khỏe.

Trong cung đình Heian, người ta uống rượu hoa cúc (Kikusake), hay trải cánh cúc trên gối để xua đuổi tà khí.

Tiết Bỉ Ngạn mùa thu và lòng tri ân tự nhiên

Khoảng thời gian quanh ngày thu phân là dịp Bỉ Ngạn (Higan), con cháu tưởng nhớ tổ tiên và bày tỏ lòng biết ơn thiên nhiên.

Nhiều gia đình đi tảo mộ, nuôi dưỡng mối liên kết giữa người và tự nhiên.

5. Ẩm thực và hương vị tháng Trường Nguyệt

Mùa thu hoạch bắt đầu

Tháng Trường Nguyệt cũng là cửa ngõ của mùa thu hoạch. Gạo mới, cá thu đao, hạt dẻ, nho, lê… lần lượt xuất hiện trên bàn ăn, mang lại sự phong phú cho bữa cơm.

Thưởng thức hương vị đầu thu cũng là cách để cảm nhận sự chuyển mùa từ bên trong cơ thể.

Ẩm thực gắn với tiết lễ và tri thức dân gian

Ngày rằm Trung thu có bánh dango ngắm trăng, ngày Trùng Dương tiết có các món chế biến từ cúc – những món ăn vừa mang ý nghĩa lễ tiết, vừa là kinh nghiệm dưỡng sinh.

Sử dụng thực phẩm theo mùa không chỉ ngon mà còn tốt cho sức khỏe, là minh chứng cho trí tuệ dân gian xưa còn lưu giữ đến nay.

6. Tinh thần Trường Nguyệt trong đời sống

Khoảnh khắc lặng ngắm trăng

Thay vì dán mắt vào màn hình máy tính hay điện thoại, hãy thử ngước nhìn vầng trăng trong đêm thu dài. Chính sự tĩnh tại đó giúp tâm hồn được sắp xếp lại.

Trường Nguyệt là mùa mang đến khoảng lặng để soi chiếu giữa thiên nhiên và nội tâm.

Trang trí nhà cửa và thay đổi theo mùa

Từ chất liệu lanh mát sang len ấm áp, hay đưa sắc thu vào không gian nội thất – tất cả đều làm nổi bật nhịp điệu bốn mùa trong đời sống người Nhật.

Biết tận hưởng sự biến đổi ấy cũng là một phần tinh tế trong văn hóa Nhật Bản.

Phong cảnh và truyền thống tháng Trường Nguyệt

Trung thu và đồng cỏ lau

Ánh trăng tròn rực rỡ trên bầu trời cùng đồng cỏ lau đung đưa bên dưới – khung cảnh biểu tượng cho nét thi vị của mùa thu Nhật Bản.

Cúng lễ Bỉ Ngạn và hoa cúng Phật

Mâm cúng với bánh ohagi và những đóa hoa thu trang nghiêm nơi bàn thờ, mang đến sự ấm áp và yên bình trong mỗi gia đình.

Cánh đồng lúa chín vàng

Trước mùa gặt, cánh đồng lúa óng ánh sắc vàng, đung đưa theo gió, trở thành biểu tượng của mùa thu Nhật Bản.