Hãy cùng IFK tìm hiểu cách Arthur Goldhammer có bản dịch hoàn hảo và lộ trình thành công trong lĩnh vực dịch thuật. Ông đã rất thành công trong việc đưa tác phẩm của Thomas Piketty và những tác gia khác đến với độc giả tiếng Anh.
Arthur Goldhammer đã đi một con đường lòng vòng để rồi trở thành một biên dịch viên tiếng Pháp tiếng tăm. Ông đã ghé Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT) để lấy bằng Tiến sĩ toán học, bị cuốn vào chiến tranh Việt Nam, cuối cùng Goldhammer chuyển đến Pháp. Dù ông là người gốc New Jersey và không được đào tạo chính quy về tiếng Pháp, Goldhammer đã dịch hơn 125 cuốn sách về lịch sử và chính trị Pháp, cũng như các văn bản cổ điển của Albert Camus và Alexis de Tocqueville, cho các nhà xuất bản học thuật hàng đầu bao gồm Nhà xuất bản Đại học Harvard. Vào năm 2014, ông đã trở nên nổi tiếng sau khi sản xuất phiên bản tiếng Anh của cuốn sách về bất bình đẳng toàn cầu của một nhà kinh tế trẻ người Pháp tên là Thomas Piketty. Cuốn sách “Capital in the Twenty-First Century” này đã bán được hơn 2 triệu bản. Cuốn sách tiếp theo của Piketty, “Capital and Ideology,” được xuất bản năm 2020, là bản dịch cuối cùng của Goldhammer trước khi nghỉ hưu. Bên cạnh việc dịch thuật, ông còn là một tác giả và nhà tiểu luận và chính trị Pháp đương đại, đồng thời ông cũng từng giảng dạy tại các trường đại học Brandeis và Boston. Goldhammer có quan hệ chặt chẽ với Trung tâm Nghiên cứu Châu Âu Minda de Gunzburg tại Harvard có từ những năm 1970. Ông ấy hiện có công ty liên kết tại địa phương và chủ trì hội thảo Nghiên cứu mới về Châu Âu ở đó. Goldhammer gần đây đã nói chuyện với Gazette về hành trình sự nghiệp kỳ lạ của mình.
Bài phỏng vấn Arthur Goldhammer về lộ trình thành công trong lĩnh vực dịch thuật
GAZETTE: Thưa ông, tôi được biết ông vừa là Tiến sĩ toán học của MIT và vừa là một dịch giả văn học hàng đầu của Pháp. Điều gì đã đưa đẩy ông bén duyên với cả hai lĩnh vực khác nhau như vậy?
GOLDHAMMER: Tôi lớn lên ở New Jersey, tôi rất giỏi toán và khoa học. Tôi rời trường trung học năm 16 tuổi vì cha mẹ tôi chuyển từ New Jersey đến Nam Carolina và trường trung học ở đó rất lạc hậu vì tôi đã buộc phải học hết tất cả khóa học dược yêu cầu má không có lựa chọn nào khác. Vậy, nên tôi đã nộp đơn vào MIT và được rồi nhận học bổng. Mặc dù toán học và khoa học là những môn thế mạnh của tôi, nhưng tôi khá thích môn văn. Tôi đã học tiếng Pháp bắt đầu từ năm lớp tám và thực sự bị cuốn hút bởi một số tiểu thuyết gia người Pháp như Stendhal hay Proust. Điều đó đã khuyến khích tôi tiếp tục đọc tác phẩm tiếng Pháp, mặc dù tôi chưa bao giờ chính thức nghiên cứu tiếng Pháp.
“Quả thật sự chính xác trong dịch thuật là quan trọng. Nhưng đối với tôi, điều thực sự quan trọng trong việc dịch thuật, thậm chí là khi dịch văn xuôi, đó là tất cả các tác phẩm viết đều có một loại giai điệu thuộc về chính nó mà thôi ”
Tôi tốt nghiệp MIT vào năm 1967 và bắt đầu học cao học ở đó vào năm 1968 khi Chiến tranh Việt Nam đang đến giai đoạn cao trào. Vào mùa hè năm 1968, tôi đến Pháp lần đầu tiên. Tại thời điểm đó, bạn phải thông báo cho ban dự thảo khi bạn rời khỏi đất nước. Và hội đồng dự thảo của tôi ở Nam Carolina, đã cho rằng việc tôi đi du lịch nước ngoài như một lời tuyên bố rằng tôi không còn đi học nữa mặc dù đó là khoảng thời gian nghỉ giữa năm thứ nhất và thứ hai của trường đại học. Khi tôi trở về từ Pháp vào tháng 9 và thấy thông báo từ họ. Tôi đã kháng cáo và đơn kháng cáo được chuyển đến người đứng đầu hội đồng, và ông đã ra một phán quyết có lợi cho tôi, nhưng ông ấy từ chối vượt quyền của hội đồng dự thảo địa phương. Ông ấy chuyển trường hợp của tôi lại cho họ với lời khuyên rằng hãy cho tôi được hoãn học cao học, nhưng hội đồng địa phương đã từ chối. Vì vậy, vào thời điểm đó, lựa chọn duy nhất của tôi là rời khỏi đất nước hoặc nộp đơn nhập ngũ. Và tôi đã chọn nhập ngũ.
Đó là trong những năm tạm thời hoãn thi tuyển sinh đại học để kêu gọi nhập ngũ, vì vậy không có nhiều người tốt nghiệp đại học vào quân đội vào thời điểm đó. Nên khi một một cử nhân nhập ngũ, họ đều sẽ kiểm tra kiến thức ngoại ngữ của người đó. Tôi đã được làm một bài kiểm tra tiếng Pháp và dường như đã đạt điểm rất cao. Cùng với việc tôi biết chơi một nhạc cụ, họ chọn tôi để đào tạo tiếng Việt. Sở dĩ yêu cầu khả năng âm nhạc vì tiếng Việt là ngôn ngữ có âm sắc. Vì vậy, tôi bắt đầu học nói tiếng Việt, trở nên lưu loát vừa phải và được cử đến Việt Nam để làm tình báo.
GAZETTE: Ông đã làm việc cho CIA hay tình báo quân đội Hoa Kỳ?
GOLDHAMMER: Tôi cũng làm việc với CIA, nhưng tôi đã thuộc đội tình báo quân đội. Tôi kết thúc nghĩa vụ quân sự sớm ba tháng và trở lại MIT, nơi tôi hoàn thành bằng Tiến sĩ. Nhưng thời gian của tôi trong quân đội đã thay đổi ưu tiên của tôi. Tôi đã yêu Paris và muốn dành thời gian ở Pháp. Tôi cũng muốn viết tiểu thuyết. Tôi muốn theo đuổi một số nghiên cứu về lịch sử vì tôi muốn hiểu rõ hơn điều gì đã dẫn đến sự can dự của Hoa Kỳ vào Việt Nam. Nhưng tôi không có đủ tiền để từ bỏ con đường mà tôi đang đi. Tôi vẫn được hỗ trợ bởi một học bổng từ Quỹ Khoa học Quốc gia. Tôi nghĩ rằng tốt nhất là tôi tiếp tục học toán, dạy thêm một thời gian để tiết kiệm đủ tiền, sau đó mới xem xét thêm.
Tôi nhận được một công việc tại Brandeis và dạy ở đó trong hai năm với tư cách là một trợ lý giáo sư. Sau hai năm giảng dạy, tôi đã dành dụm đủ tiền để nuôi bản thân trong một năm ở Pháp. Tôi quyết định sẽ nghỉ việc và đến Paris sống một thời gian. Tôi đã gặp một người ở Pháp đang làm việc cho một nhà xã hội học người Pháp tên là Michel Crozier. Anh ấy vừa hoàn thành một cuốn sách mà anh ấy muốn dịch sang tiếng Anh. Bạn tôi đang làm việc cho anh ấy với tư cách là trợ lý của anh ấy nên cô ấy đã thuyết phục anh ấy rằng tôi sẽ là một biên dịch giỏi có thể dịch cuốn sách này. Tôi đã bày tỏ với cô ấy sở thích trở thành một phiên dịch viên để nuôi sống bản thân. Đó là bản dịch được xuất bản đầu tiên của tôi. Điều đó đã giúp tôi kết nối với Nhà xuất bản Đại học Chicago, đây là một mối liên hệ rất quan trọng bởi vì họ tình cờ có một số sách tồn đọng về lịch sử Pháp của một số nhà sử học nổi tiếng. Sau khi họ nhận được bản dịch của tôi về Crozier, họ quyết định thử tôi một vài cuốn sách này.
Trong khoảng năm năm tiếp theo, tôi có một lượng công việc ổn định tại Nhà xuất bản Đại học Chicago. Nếu không có điều đó, có lẽ tôi đã không tiếp tục là một dịch giả bởi vì điều khó khăn đối với một freelancer là có được công việc ổn định. Sau năm năm đầu tiên, danh tiếng của tôi đã được thiết lập. Tôi nhận công việc từ các nhà báo khác, bao gồm cả Nhà xuất bản Đại học Harvard (là nhà xuất bản sách Piketty ở Mỹ) trong nhiều năm.
GAZETTE: Điều gì về dịch thuật đã hấp dẫn ông? Đó có phải là một công việc viết lách cực khổ mà chẳng có xíu hào quang nào không?
GOLDHAMMER: Tham vọng thực sự của tôi là trở thành một tiểu thuyết gia, và lợi thế của việc dịch thuật là nó giúp tôi có thể kiểm soát hoàn toàn thời gian của mình. Tôi có thể viết vào buổi sáng và dịch vào buổi chiều, và đó là cách sống của tôi trong nhiều năm. Tôi đã mất một thời gian dài để hoàn thành cuốn tiểu thuyết đầu tiên của mình và nó không thành công lắm, vì vậy tôi tiếp tục làm công việc dịch thuật. Trong khi chờ đợi, tôi tiếp tục viết tiểu thuyết. Nhưng tôi đã khá thành công với tư cách là một dịch giả chứ không phải là một nhà văn hư cấu. Vì vậy, đó là lý do tôi ở lại với công việc dịch thuật. Đúng là tôi có thể đã làm những việc khác có thể mang lại cho tôi nhiều vinh quang hơn và chắc chắn kiếm được nhiều tiền hơn, nhưng tôi thích phiên dịch. Tôi thích được tìm hiểu từ chủ đề này sang chủ đề khác. Do bản thân tôi luôn thích nhiều thứ, toán học, vật lý và văn học cũng như lịch sử Pháp, v.v. Và dịch thuật là một cách duy trì nhiều sở thích, vì tôi dành ba hoặc bốn tháng cho một cuốn sách và sau đó chuyển sang một cuốn sách về một chủ đề hoàn toàn khác. Tôi thích lối sống đó.
GAZETTE: Làm thế nào để ông quyết định chọn những dự án sẽ thực hiện?
GOLDHAMMER: Đó là tác giả và chủ đề. Thông thường, tôi sẽ dành thời gian để đọc, toàn bộ cuốn sách hay ít nhất là một đoạn. Đôi khi bạn không có trước toàn bộ bản thảo, nhưng sẽ có một vài đoạn được đưa trước để bạn có thể đọc và đưa ra nhận định. Điều đó không có nghĩa là tôi đã không dịch những cuốn sách mà tôi không thích lắm hoặc không đồng ý với nó, nhưng điều đó không sao cả. Tôi không ngại dịch những cuốn sách mà tôi không đồng ý. Bây giờ, trong một số trường hợp, tôi đã gặp tác giả trước khi đồng ý dịch cuốn sách, đặc biệt là sau khi tôi được biết đến nhiều hơn và có nhiều mối quan hệ hơn ở Pháp.
Đó là trường hợp của Piketty. Tôi gặp anh ấy khi anh ấy đến Harvard để thuyết trình trước khi anh ấy xuất bản cuốn “Capital in the Twenty-First Century”, xuất bản năm 2013. Tôi đã gặp anh ấy ngay cả trước khi cuốn sách được xuất bản bằng tiếng Pháp. Quan hệ giữa chúng tôi rất tốt. Sau này, ông ấy đã nói tôi là người đã giúp đưa cuốn sách trở thành sách bán chạy nhất bởi vì, mặc dù nó đã bán rất chạy ở Pháp, nhưng nó có thể sẽ không thành một tác phẩm ăn khách toàn cầu nếu không có tôi. Chính bản dịch tiếng Anh đã biến nó thành một cuốn sách bán chạy toàn cầu.
GAZETTE: Quy trình làm việc của ông như thế nào? Ông có liên hệ tác phẩm đến tác giả trong khi dịch hay tách khỏi họ nhiều nhất có thể?
GOLDHAMMER: Tôi thấy rằng rất tốt nếu tham khảo ý kiến của các tác giả chỉ vì các tác giả đôi khi không thoải mái về việc tác phẩm được dịch, đặc biệt nếu họ cảm thấy họ nói ngôn ngữ không tốt. Vì vậy, bạn có thể tái đảm bảo với họ và cách tốt nhất để trấn an họ là làm việc với họ. Quy trình chung của tôi là dịch một chương và gửi cho tác giả nếu tác giả muốn tham gia – hầu hết đều làm; một số không. Và sau đó, nếu họ có ý kiến, chúng tôi thảo luận về nhận xét của họ. Thông thường, khi tôi nhận được cuốn sách, tôi bắt đầu ngay việc dịch nó. Đôi khi tôi sẽ đọc toàn bộ cuốn sách trước khi bắt đầu dịch, nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Tôi thường thấy rằng một vài chương đầu tiên yêu cầu sửa đổi nhiều hơn các chương sau. Bạn phải mất một thời gian để tìm hiểu phong cách của từng tác giả. Nhưng một khi bạn đã làm điều đó, bản dịch sẽ trở nên tự nhiên hơn.
GAZETTE: Mục tiêu tổng quát của ông là gì? Đó là duy trì giọng văn của tác giả và sắc thái của tác phẩm hay là làm cho văn bản dễ hiểu với khán giả nói tiếng Anh? Vì tiếng Pháp và tiếng Anh rất khác nhau về cấu trúc và cũng khác nhau về văn hóa.
GOLDHAMMER: Tất nhiên là việc làm cho văn bản dễ hiểu là quan trọng hơn. Nhưng đối với tôi, điều thực sự quan trọng trong việc dịch thuật, thậm chí cả văn xuôi, là tất cả các bài viết đều có một loại giai điệu của nó. Mỗi tác giả có một âm sắc khác nhau, giọng văn khác nhau và bạn nên giữ chất giọng đó càng nhiều càng tốt. Tôi thấy rằng việc duy trì nhịp điệu của văn xuôi là điều cần thiết. Thậm chí, việc này quan trọng đến mức tôi thấy rằng mình không thể dịch khi nghe nhạc. Văn xuôi sẽ có giai điệu riêng khi tôi đọc nó. Tôi nghe thấy giai điệu đó trong đầu và tôi không muốn giọng hát nội lực đó có bất kỳ sự cạnh tranh nào.
GAZETTE: Cố dịch giả Gregory Rabassa, dịch giả tiếng Tây Ban Nha xuất sắc của Gabriel García Márquez, Julio Cortázar và những người khác, đã so sánh dịch giả người dung hòa thế giới của nhà văn và độc giả. Làm sao để tạo nên một bản dịch tốt?
GOLDHAMMER: Tôi nghĩ tiêu chí thiết yếu của một bản dịch tốt, trước tiên là phải giữ được giai điệu của văn bản gốc. Thứ hai, đặc biệt là trong việc dịch sách phi hư cấu, là truyền đạt một cách rõ ràng nhất có thể, những ý tưởng được thể hiện trong văn bản. Và thứ ba, không được làm xáo trộn cách tác giả thể hiện quan điểm của họ. Bằng cách thể hiện trung thực tiếng nói và cách thức tự trình bày của tác giả, người dịch đang thực hiện nghĩa vụ đại diện cho tác giả một cách trung thực. Đối với tôi, điều đó rất cần thiết.
GAZETTE: Các nhà văn và biên tập viên tự do được trả tiền theo số từ hoặc theo dự án. Người dịch cũng như vậy phải không?
GOLDHAMMER: Trong suốt sự nghiệp của tôi, tôi thường nhận lương theo số từ dịch. Trên một số cuốn sách, tôi còn nhận được tiền bản quyền bên cạnh lương theo số từ. Tiếc là, tôi đã không nhận được tiền bản quyền cho cuốn sách Piketty đầu tiên. Thông thường, khi bạn nhận được tiền bản quyền, bạn sẽ nhận được một khoản tạm ứng khá ít. Vì vậy, thật rủi ro, đặc biệt là đối với một cuốn sách phi hư cấu, nếu tính tiền bản quyền.
GAZETTE: Ông được biết đến nhiều nhất với sách Piketty, nhưng có bản dịch nào mà ông đặc biệt tự hào không?
GOLDHAMMER: Có hai tác giả mà tôi đã dịch nhiều cuốn sách có phong cách mà tôi nghĩ là đặc biệt khó để làm tốt và tôi nghĩ rằng tôi đã làm không tồi. Đầu tiên là Alexis de Tocqueville. Tôi đã dịch tất cả các tác phẩm lớn của ông, bao gồm “Nền dân chủ ở Mỹ” (Democracy in America), “Chế độ cũ và Cách mạng Pháp” (The Old Regime and the French Revolution) và hồi ký của ông, có tựa đề “Những tưởng nhớ” (Remembrances). Và sau đó tôi đã thực hiện một số tác phẩm phê bình văn học của Jean Starobinski. Phong cách của anh ấy rất khó dịch. Cả hai đều là những nhà văn thanh lịch, vì vậy tác phẩm của họ đòi hỏi sự cẩn thận đặc biệt, và cả hai đều có tố chất văn chương mạnh mẽ. Tôi nghĩ rằng tôi đã truyền tải các tác phẩm của họ khá tốt. Đó là những cuốn sách tôi tự hào nhất.
GAZETTE: Bây giờ ông đã dịch cuốn sách cuối cùng của mình, ông sẽ làm gì tiếp theo?
GOLDHAMMER: Tôi đã trở thành tiểu thuyết gia toàn thời gian. Tôi hiện đang viết một cuốn tiểu thuyết về vật lý. Tôi đã trở lại cuộc sống trước đây của mình với tư cách là một nhà vật lý và toán học. Cuốn sách mới nói về hai nhà vật lý. Đây là một cuốn tiểu thuyết lịch sử lấy bối cảnh những năm 1930 và 1940 và liên quan đến cả mối tình tay ba và bom nguyên tử- sức nổ của hai thứ này đều không kém cạnh nhau . Nó đã hoàn thành khoảng một phần ba và hiện tại, với cuộc khủng hoảng COVID-19 và không còn công việc được trả lương nữa, tôi sẽ có nhiều thời gian để hoàn thành nó.
IFK hy vọng bạn đã hiểu biết thêm về cách Arthur Goldhammer có bản dịch hoàn hảo và cuộc đời thăng trầm ông. IFK chúc bạn một ngày tốt lành.
Liên hệ công ty dịch thuật IFK
Quý khách hàng có thể dễ dàng liên hệ yêu cầu báo giá dịch thuật tại trang web của chúng tôi. Truy cập tại đây để có thể gửi file dịch bằng cách hoàn thành form yêu cầu báo giá của chúng tôi.
Tham khảo dịch vụ dịch thuật của chúng tôi tại đây.
Quý khách có thể tham khảo dịch vụ dịch thuật tiếng Anh tại đây.
Dịch vụ dịch thuật tiếng Nhật tại đây.
Tham khảo du học Nhật Bản tại đây.
Trường hợp bạn cần báo giá dịch thuật nhanh chóng hãy liên hệ với chúng tôi qua hotline của chúng tôi tại đây.
Địa chỉ 1: Tầng 14, HM Town, 412 Nguyễn Thị Minh Khai, P.5, Q.3, HCM.
Địa chỉ 2: Tầng 5 – C5.17 Imperial Place, 631 Kinh Dương Vương, An Lạc, Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh.
