5 THÁCH THỨC TRONG DỊCH THUẬT VÀ CÁCH KHẮC PHỤC

Item: 5 THÁCH THỨC TRONG DỊCH THUẬT VÀ CÁCH KHẮC PHỤC
Rating: 5
Author: Nguyễn Anh Vy

Thách thức trong dịch thuật thường bắt nguồn từ cách mà người dịch sử dụng các thuật ngữ cố định để diễn đạt khái niệm và ý tưởng. Họ thường dùng những từ ngữ mang ý nghĩa sâu xa hơn nghĩa chính của từng thuật ngữ.

Tuy nhiên, khi ngành công nghiệp dịch vụ ngôn ngữ ngày càng bùng nổ trong vài năm trở lại đây, nhiều người hiểu được rằng dịch thuật không chỉ gồm mỗi việc viết lại nội dung gốc từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích. Dịch giả và các nhà nghiên cứu ngôn ngữ cần đi sâu hơn vào bản dịch thay vì chỉ dịch từng từ một để việc truyền tải ý nghĩa được diễn ra trọn vẹn.

Trong các lĩnh vực sáng tạo thì dịch thuật gồm sự kết hợp giữa bản địa hóa và sự chuyển mã, đối với các lĩnh vực chuyên biệt thì càng cần có độ chính xác cao 100%. Dịch giả phải có kiến thức chuyên sâu về các thuật ngữ kỹ thuật và thuật ngữ ngành để chinh phục được những thử thách trong dịch thuật.

Thách thức trong dịch thuật

Sau đây là 5 thách thức hàng đầu trong dịch thuật mà hầu hết các chuyên gia ngôn ngữ thường gặp phải và cách khắc phục chúng.

Dịch thành ngữ

Thành ngữ là sự diễn đạt ngôn ngữ, là đặc trưng cho từng ngôn ngữ hoặc văn hóa riêng. Mặc dù thành ngữ là yếu tố quan trọng trong ngôn ngữ nhưng những người đến từ nền văn hóa khác sẽ khó nắm được ý nghĩa của chúng bởi sự khác biệt về văn hóa giữa hai ngôn ngữ.

Thử nghĩ về “it’s raning cats and dogs” (nghĩa: chỉ thời tiết mưa tầm tã) hay “wrapping your brain around something” (nghĩa: hiểu điều gì đó phức tạp) trong tiếng Anh. Đây là hai thành ngữ mà nếu người dịch chỉ dịch “chay” từng chữ một thì độc giả sẽ không bao giờ hiểu được ý nghĩa thật sự của câu văn.

Đó là lý do tại sao dịch giả cần nhận biết thành ngữ và hiểu ý nghĩa của chúng một cách chính xác trước khi bắt đầu dịch. Điều này tạo ra khó khăn cho người dịch vì từ điển thường giới hạn định nghĩa trong các từ đơn lẻ hoặc chỉ thể hiện một vài thành ngữ mà thôi.

“It’s raining cat and dogs” có nghĩa chỉ về cơn mưa như trút nước. Các nhà ngôn ngữ cần phải biết được ý nghĩa chính xác của thành ngữ, sau đó tìm kiếm một “phiên bản thay thế” ở ngôn ngữ đích diễn tả cùng ý nghĩa ở ngôn ngữ nguồn.

May mắn thay, đa số các ngôn ngữ đều có thành ngữ liên quan chỉ về khái niệm mưa rơi như trút nước này. Vì vậy, trong trường hợp này thì dịch giả hoàn toàn có thể sử dụng cấu trúc tương tự để giữ được âm điệu và giọng nói của văn bản gốc ở bản dịch của mình.

Hài hước là yếu tố khó dịch nhất

Giải thích sự hài hước là một trong những nhiệm vụ khó nhằn nhất mà người dịch cần khắc phục bởi khiếu hài hước tùy thuộc rất lớn vào gốc gác văn hóa của một người. Thử nghĩ về “British humor” (tạm dịch: Khiếu hài hước của người Anh) nổi tiếng và sự quan tâm của người Anh dành cho nó mà xem: họ cũng không mấy hứng thú với nó. Bây giờ, thử tưởng tượng người dịch phải khó khăn như thế nào để vượt qua rào cản ngôn ngữ mà vẫn truyền tải được chất hài ở văn bản gốc trong câu chữ của mình cho độc giả.

Sự thật là có một mối tương quan giữa hài hước và ngôn ngữ, ngay cả khi các câu chuyện cười được tạo dựng từ hình ảnh hay âm thanh. Đó là bởi vì ngôn ngữ và lịch sử là nền móng tạo dựng nên cách suy nghĩ của chúng ta và nó liên quan đến môi trường sống và những người khác.

Đôi khi người dịch không thể truyền tải các phân đoạn hài hước bởi vì không có cách chơi chữ tương đương ở ngôn ngữ đích. Trong các trường hợp khác, gốc gác văn hóa của một người xem khiến họ không thể cảm thụ được chất hài của bản dịch.

Việc hiểu các mẩu chuyện cười và dịch chúng sang ngôn ngữ đích đòi hỏi kiến thức sâu rộng về cặp ngôn ngữ dịch cũng như đối tượng mà bản dịch hướng đến. Nếu không hiểu cách người khác nghĩ và thể loại hài quen thuộc của họ thì việc dịch các câu chuyện cười là điều không thể.

Ví dụ như Châm biếm và Cường điệu, vốn là hai trường phái được sử dụng để tạo ra sự hài hước ở Mỹ sẽ không thể nào khiến một người Trung Quốc cười được. Điều tương tự xảy ra khi một người tự lấy bản thân mình ra làm trò đùa, khi mà điều này hiếm khi xảy ra ở các nước châu Á.

Dịch Phrasal verbs (cụm động từ)

Cụm động từ là một thách thức khó trong dịch thuật, đặc biệt khi dịch từ tiếng Anh sang các ngôn ngữ không có cùng cấu trúc ngôn ngữ tương tự.

Cụm động từ bao gồm một động từ và một giới từ, hoặc một trạng từ, hoặc cả hai. Điều này khiến người dịch khó có thể nhận ra ngay từ cái nhìn đầu tiên. Hầu hết các dịch giả là người bản ngữ của ngôn ngữ đích, vì vậy tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai của họ.

Khó khăn thực tế là cụm động từ sẽ mang một ý nghĩa hoàn toàn khác sau khi chúng được thêm giới từ hoặc trạng từ.

Hãy nghĩ về “to run” (chạy) so với “tu run away” (bỏ chạy) và “to run into” (va phải cái gì/vô tình gặp ai). Chúng ta có thể dễ dàng nhận ra sự khác biệt, nhưng đối với một người không nói tiếng Anh hàng ngày, việc hiểu đúng nghĩa của từng động từ trong ba động từ này có thể là một thách thức lớn.

Hơn nữa, khi một cụm động từ có nhiều hơn một nghĩa, chẳng hạn như “to put down” có một vài nghĩa như “đặt xuống”, “viết”, “chỉ trích ai công khai”, v.v . Trong trường hợp này, người dịch cần ngữ cảnh để hiểu đúng nghĩa và đưa ra bản dịch chính xác.

Dịch tiền tố và hậu tố

Tiền tố và hậu tố tạo ra vô số từ vựng trong tiếng Anh. Chúng còn thay đổi các từ loại, ví dụ như chuyển danh từ sang tính từ hoặc động từ sang danh từ. Điều này là một “ác mộng” đối với người dịch, đặc biệt khi ngôn ngữ đích không “linh hoạt” ở khoản tạo ra từ vựng mới bằng cách thêm hay bớt tiền tố, hậu tố như trong tiếng Anh.

Những nhóm chữ cái tiền tố/hậu tố mà người nói tiếng Anh thường sử dụng để tạo ý nghĩa sâu sắc hơn cho câu từ thì rất khó để dịch khi các ngôn ngữ khác không có đủ nhiều “lớp” để có thể diễn đạt cùng một khái niệm.

Hầu hết các ngôn ngữ sử dụng tiền tố và hậu tố để tạo ra từ mới, nhưng mỗi ngôn ngữ lại có các quy luật khác nhau trong việc bảo toàn ý nghĩa và củng cố sức mạnh ngôn từ.

Từ lóng là một ví dụ sử dụng nhiều từ ghép cũng như hậu tố để tạo nghĩa mới cho từ đã có sẵn, do đó tạo khó khăn cho người dịch khi phải dịch đúng thông điệp mà từ lóng truyền tải ở ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích.

Dịch những từ không có phiên bản tương đương ở ngôn ngữ đích

Mọi ngôn ngữ đều có những từ không thể dịch sang một số ngôn ngữ khác, chẳng hạn như “serendipity” (tạm dịch: sự tình cờ) hay “procrastination” (tạm dịch: sự trì hoãn). Khi một ngôn ngữ có một từ cụ thể để mô tả một tình huống thì việc tìm kiếm một cách diễn đạt thay thế trong ngôn ngữ khác sẽ trở thành một thách thức trong việc dịch thuật.

Các ngôn ngữ châu Á có nhiều từ để diễn tả cảm giác và cảm giác mà khó có thể dịch sang các ngôn ngữ khác bằng một từ duy nhất. Ví dụ, “Shinrin-yoku” là tiếng Nhật diễn tả sự thư giãn nhận được khi tắm ở rừng (theo cả hai nghĩa đen và nghĩa bóng) . “Yuan bei” trong tiếng Trung Quốc có nghĩa là cảm giác hoàn thành được công việc đề ra.

Lời kết

Liên hệ công ty dịch thuật IFK

Quý khách hàng có thể dễ dàng liên hệ yêu cầu báo giá dịch thuật tại trang web của chúng tôi. Truy cập tại đây để có thể gửi file dịch bằng cách hoàn thành form yêu cầu báo giá của chúng tôi.
Quý khách có thể tham khảo dịch vụ dịch thuật tiếng Anh tại đây.
Dịch vụ dịch thuật tiếng Nhật tại đây.
Trường hợp bạn cần báo giá dịch thuật nhanh chóng hãy liên hệ với chúng tôi qua hotline của chúng tôi tại đây.
Địa chỉ 1: Tầng 14, HM Town, 412 Nguyễn Thị Minh Khai, P.5, Q.3, HCM.
Địa chỉ 2: Tầng 5 – C5.17 Imperial Place, 631 Kinh Dương Vương, An Lạc, Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh.