Hẵn mọi người đều biết khái niệm dịch thuật ngôn ngữ đã có từ vài thiên niên kỷ trước. Trong thực tế, bản dịch được ghi nhận sớm nhất là Gilgamesh – bài thơ của người Sumer, được dịch sang một vài ngôn ngữ châu Á ở thời kỳ Lưỡng Hà, vào giữa năm 3100 và 539 trước Công nguyên. Các tài liệu ở Ấn Độ cũng từng được các vị sư thầy chuyển sang tiếng Trung Quốc. Điều này cho thấy, dịch thuật không hẵn là một khái niệm quá viễn vông.
Về mặt lịch sử, từ tiếng Anh translation bắt nguồn từ thuật ngữ tiếng Latinh là Translatio. Trong đó, “trans” có nghĩa là từ bên này sang bên kia, và “ferre” có ý là “mang lại” hoặc “mang theo”. Phần hậu tố “-latio” có nguồn gốc từ “latus” là quá khứ của động từ ferre. Tuy nhiên, nó lại không hài hoà về mặt ngữ nghĩa.
Từ đầy đủ “translatio” có nghĩa là “truyền đạt” hoặc “truyền tải” văn bản (ở dạng viết) từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích.
Các quy tắc cơ bản trong dịch thuật
Dịch thuật được ví như một loại hình nghệ thuật, người dịch cần có đủ kiến thức, sự sáng tạo và tính linh hoạt để đảm bảo cho ra đời các bản dịch chính xác như mong đợi. Việc dịch thuật sẽ rất khó khăn nếu người dịch thiếu kỹ năng hoặc không cẩn thận trong lúc làm việc. Điều này có thể khiến nội dung bản dịch phần nào khác đi so với văn bản gốc, vì mỗi ngôn ngữ đều bao hàm những sắc thái và nét đặc trưng riêng. Do đó, để đảm bảo tính chính xác nhất có thể, cần tìm hiểu rõ một số quy tắc cơ bản trong dịch thuật.
Vài quy tắc chỉ áp dụng cho một ngôn ngữ cụ thể, trong khi số khác có thể dùng cho đa dạng các ngôn ngữ khác nhau. Hiểu biết về các quy tắc giúp người dịch linh hoạt lựa chọn cách tiến hành nhằm giảm thiểu tối đa các sai sót có thể xảy ra với các dự án.
Không dịch tên riêng
Các cặp từ dễ gây nhầm lẫn
“False cognates” là thuật ngữ dùng để chỉ một cặp từ thuộc về hai ngôn ngữ khác nhau được phát âm và đánh vần gần như giống nhau, nhưng khác nhau hoàn toàn về mặt ý nghĩa.
Những từ này đối với người không nói cùng một ngôn ngữ, họ có thể sẽ nghe và lầm tưởng rằng chúng giống nhau. Ví dụ: từ tiếng Anh “push” – nghĩa là “đẩy” lại có phát âm gần giống với “puxe” trong tiếng Bồ Đào Nha – nghĩa là “kéo”. Trong khi tiếng Tây Ban Nha, “apellido” có nghĩa là họ, thì từ Bồ Đào Nha, “apelido” lại có nghĩa là tên thân mật.
Người dịch phải nhận thức rõ được các cặp từ khác nhau để tránh sự nhầm lẫn. Đồng thời, phải trang bị thêm tài liệu tham khảo, từ điển và các công cụ hỗ trợ đảm bảo tính chính xác và toàn vẹn khi làm việc.
Dịch nguyên văn không thể áp dụng cho mọi trường hợp
Hầu hết một từ của ngôn ngữ này đều sẽ có một từ mang ý nghĩa tương đương trong ngôn ngữ khác. Tuy nhiên, lại có những từ không thể đơn thuần được dịch theo nghĩa đen, vì chúng cần nhiều cụm từ hoặc một cách giải thích cụ thể nào đó nhằm truyền đạt ý nghĩa, một số từ khác hoàn toàn không thể dịch được.
Trong thực tế có rất nhiều quy tắc dịch khác phức tạp hơn, nhưng các dịch giả khi mới bước vào nghề trước hết nên nghiên cứu kỹ các quy tắc dịch cơ bản nhất vì dịch thuật nói chung đích thực là một công việc đòi hỏi nhiều kỹ năng và kiến thức hơn là việc chỉ thông thạo một hoặc hai ngôn ngữ nào đó.
Người dịch dần dần thành thạo hơn trong công việc thông qua quá trình kiên nhẫn, làm việc chăm chỉ và cống hiến cho lĩnh vực đã chọn. Hãy học hỏi không ngừng, tiếp tục nâng cao kỹ năng cá nhân. Dưới đây là một số mẹo nhỏ góp phần cải thiện chất lượng bản dịch:
- Cài đặt các công cụ, ứng dụng kiểm tra ngữ pháp và chính tả đề tránh lỗi sai không đáng có;
- Áp dụng quy tắc ngữ pháp phổ biến của ngôn ngữ đích cũng như quy định về dấu câu;
- Đảm bảo nội dung bản dịch phải trung thành với văn bản gốc càng nhiều càng tốt;
- Đọc bản dịch nhiều lần, đọc thầm, đọc lớn tiếng trước khi bạn gửi đi bản hoàn chỉnh. Quá trình này giúp kiểm tra độ rõ ràng, phù hợp trong việc lựa chọn từ ngữ;
- So sánh về ngữ cảnh, khả năng truyền tải thông điệp của bản dịch với văn bản gốc;
- Chú ý hơn đến các trạng từ và tính từ trong câu mặc dù chúng có vẻ không cần thiết. Bước này giúp cải thiện độ tin cậy, góp phần dẫn dắt suy nghĩ của người viết theo một hướng chính xác;
- Không dịch các giới từ trong câu một cách riêng biệt mà phải xem xét sự liên quan đến danh từ, động từ đứng trước hoặc sau chúng.
Công thức của dịch thuật là gì?
Dịch thuật không có công thức cố định. Bản dịch cần có sự linh hoạt áp dụng các kỹ thuật khác nhau ngay cả trong cùng một tài liệu. Việc lựa chọn phương pháp dịch còn tùy thuộc vào nhu cầu cụ thể của các thành phần văn bản hoặc yêu cầu cá nhân của khách hàng. Có thể chia các kỹ thuật thành hai loại: dịch trực tiếp và dịch gián tiếp.
Dịch trực tiếp
Kỹ thuật dịch trực tiếp được áp dụng khi các yếu tố cấu trúc và khái niệm của ngôn ngữ nguồn có thể được dễ dàng chuyển sang ngôn ngữ đích. Các kỹ thuật dịch trực tiếp bao gồm:
• Borowing (Dịch vay mượn). Kỹ thuật này sử dụng các từ ngữ mượn từ một ngôn ngữ khác mà không cần dịch chúng. Người dịch có thể chọn các từ của văn bản nguồn và sử dụng chúng một cách chính xác trong văn bản đích.
• Calque (Dịch sao phỏng). Đối với kỹ thuật này, người dịch mượn một cụm từ của ngôn ngữ khác và dịch nó từng từ sang ngôn ngữ đích. Ví dụ: skycrapper (tiếng Anh) được dịch thành gratte-ciel (tiếng Pháp).
• Literal translation (Dịch nguyên văn). Kỹ thuật này dịch từng từ một, dịch đúng phong cách và rập khuôn từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích. Một ví dụ hỏi “Mấy giờ rồi?” trong tiếng Anh, sẽ được dịch nguyên văn thành “Quelle heure est-il?” sang tiếng Pháp.
Dịch gián tiếp
Kỹ thuật dịch gián tiếp được áp dụng khi các yếu tố liên quan đến cấu trúc, khái niệm ở ngôn ngữ gốc không thể được trực tiếp được dịch mà vẫn giữ nguyên văn phong, cấu trúc ngữ pháp hay ý nghĩa so với ngôn ngữ đích. Các kỹ thuật dịch gián tiếp bao gồm:
• Transposition. Kỹ thuật này liên quan đến việc thay đổi trình tự cách nói mà vẫn không làm thay đổi ý nghĩa chung của văn bản.
• Modulation. Kỹ thuật này tạo ra sự thay đổi góc nhìn bằng cách sử dụng một cụm từ khác với văn bản gốc thay vì thay đổi thứ tự từ ngữ trong câu nhưng vẫn đảm bảo truyền tải cùng một ý nghĩa.
• Reformulation or equivalence. Kỹ thuật này dùng từ ngữ, cách nói hoặc cấu trúc nghữ pháp có phần khác biệt giữa các ngôn ngữ nhưng diễn đạt cùng một ý nghĩa. Phương pháp này giúp dịch các câu tục ngữ, thành ngữ, phép liên từ cũng như tên của các tổ chức.
• Adaptation. Kỹ thuật này thương được áp dụng ở các tình huống có liên quan đến yếu tố văn hoá. Dịch giả linh hoạt chuyển đổi, thay thế một từ hoặc cụm từ sang một khái niệm tương đương mang tính phù hợp, quen thuộc hơn trong văn hoá dịch.
Các ngôn ngữ có nhu cầu dịch thuật cao nhất trên thế giới
Thương mại quốc tế phát triển mạnh, dịch giả khắp nơi nhận được lượng nhu cầu công việc cao hơn, ở từng ngôn ngữ cụ thể. Điều này có nghĩa thị trường khắp nơi đang phát triển và số lượng người nói những ngôn ngữ này cũng đang trên đà tăng trưởng.
• Tiếng Tây Ban Nha. Hấu hết các nơi trên thế giới đều có nhu cầu dịch thuật tiếng Tây Ban Nha. Hiện nay, tiếng Tây Ban Nha được sử dụng như một ngôn ngữ chính thức ở nhiều nơi khác nhau trên khắp bốn châu lục. Nhu cầu ở Hoa Kỳ đang tăng lên do chúng là ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ hai tại quốc gia này.
• Tiếng phổ thông Trung Quốc. Tiếng phổ thông (hay tiếng quan thoại) đang có nhu cầu dịch thuật cao trên toàn cầu vì đây là một trong những ngôn ngữ được nói nhiều nhất trên thế giới. Khác với lượng người sử dụng tiếng Tây Ban Nha phân bố rải rác kháp nơi, hầu hết những người nói tiếng phổ thông đều sinh sống gần đất liền.
• Tiếng Đức. Hiện nay, Đức là một trong những quốc gia có nền kinh tế mạnh nhất Châu Âu và vẫn đang tiếp tục thời kì phát triển. Đó cũng chính là lý do tại sao nhu cầu dịch tiếng Đức vẫn ở mức cao.
• Tiếng Anh. Yêu cầu dịch tiếng Anh cao vì đây là ngôn ngữ của du lịch, kinh doanh và các mối quan hệ quốc tế. Không giống như các ngôn ngữ khác có số lượng người sử dụng giới hạn theo khu vực, người nói tiếng Anh được phân phối rộng rãi trên toàn thế giới,
• Tiếng Ả Rập. Tiếng Ả Rập không chỉ là một trong những dự án dịch thuật được yêu cầu nhiều nhất, mà còn là dự án được trả lương cao ngất ngưỡng vì độ khó của ngôn ngữ này cũng số lượng hạn chế những dịch giả.
Ngoài ra các ngôn ngữ khác bao gồm tiếng Pháp, Hàn, Nhật, Nga, Bồ Đào Nha và tiếng Hindi
Liên hệ công ty dịch thuật IFK
Quý khách hàng có thể dễ dàng liên hệ yêu cầu báo giá dịch thuật tại trang web của chúng tôi. Truy cập tại đây để có thể gửi file dịch bằng cách hoàn thành form yêu cầu báo giá của chúng tôi.
Quý khách có thể tham khảo dịch vụ dịch thuật tiếng Anh tại đây.
Dịch vụ dịch thuật tiếng Nhật tại đây.
Trường hợp bạn cần báo giá dịch thuật nhanh chóng hãy liên hệ với chúng tôi qua hotline của chúng tôi tại đây.
Địa chỉ 1: Tầng 14, HM Town, 412 Nguyễn Thị Minh Khai, P.5, Q.3, HCM.
Địa chỉ 2: Tầng 5 – C5.17 Imperial Place, 631 Kinh Dương Vương, An Lạc, Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh.
